Polswissart

Wydawał na świat radosny okrzyk, ile razy spotkał swego ucznia z krakowskiej Akademii; po pięciu minutach był „na ty” z każdym bratem od pędzla i już wtedy przepadał dla innych, skoro zaczęli gadać o Krakowie, o ludziach i obrazach (…).
(Fałat J., Pamiętniki, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1987, s. 9 i 11)

Julian Fałat po raz pierwszy zjawił się w Krakowie w maju 1869 roku by przez trzy lata kształcić się w tamtejszej Szkole Sztuk Pięknych. Kolejny, dłuższy pobyt artysty w mieście pod Wawelem – bo aż piętnastoletni – związany był z przejęciem przez niego kierownictwa nad macierzystą uczelnią, po śmierci Jana Matejki. W 1895 roku jako dyrektor Szkoły Sztuk Pięknych, rozpoczął w niej gruntowną reformę nauczania. Odświeżył kadrę, proponując profesorskie posady najwybitniejszym artystom młodego pokolenia, m.in. Teodorowi Axentowiczowi, Jackowi Malczewskiemu i Leonowi Wyczółkowskiemu. Powołaną na nowo katedrę pejzażu oddał Janowi Stanisławskiemu, a od 1897 roku nauczanie rzeźby powierzył w ręce Konstantego Laszczki. Dyrektura Fałata w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych zapoczątkowała nowy rozdział w dziejach polskiego szkolnictwa, tworząc podwaliny ukonstytuowanej w 1900 roku Akademii Sztuk Pięknych.

Spod pędzla Fałata wyszło kilka panoram i ujęć murów krakowskich, widzianych z okna Akademii i balkonu kamienicy przy ul. Basztowej, w której mieszkał wraz z rodziną. Wracał do tego tematu w różnych latach, ukazując obronne mury i wieżyce podwawelskiego grodu w zmieniających się porach roku i częściach dnia. „Bawiąc w Krakowie maluje cały szereg akwarel, czerpiąc motywy z jego starych murów i kościołów, z przecudną wieżą mariacką, majaczącą przez zamgloną przestrzeń” – pisał o artyście Feliks Kopera (Kopera F., Malarstwo w Polsce XIX i XX w., Kraków 1929, s. 442).

Prezentowane dzieło stanowi jeden z tych zmiennych widoków, które powstały narzucając się artyście same – za każdym razem, gdy podchodził do okna na uczelni czy w domu. Ukazuje miasto w aurze późnej jesieni. Panorama rozciąga się na prawo począwszy od Bramy Floriańskiej, a znad ogołoconych z liści drzew Plant wystają kolejne dachy i wieże. Daleko w tle rozpoznać można dekoracyjny hełm wieży mariackiej. Dzieło ujmuje zaklętym w sobie czarem Krakowa. Jest świadczącą o wielkim talencie artysty ciekawą impresją okolicy, którą powinien rozpoznawać każdy Polak.

Polska, kolekcja prywatna
Katowice, kolekcja prywatna
Rempex, aukcja 27.08.2008, poz. 240
Kraków, kolekcja prywatna

Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, 1897 (jako Widok Krakowa)
Katowice, Muzeum Śląskie w Katowicach (depozyt wystawowy)

„Tygodnik Ilustrowany” 1900, nr 43 (jako Brama Floriańska)
Encyklopedia sztuki polskiej, wyd. Kluszczyński, Kraków 2001, s. 142 (jako Widok Krakowa)
Bednarski T. Z., Krakowskim szlakiem Juliana Fałata, Wyd. i Druk. Secesja, Kraków 2005, il. 115, s. 174.