Polswissart

Wychowany na styku dwóch kultur Wschodu i Zachodu, swoim życiem i sztuką przerzucał kładkę nad pęknięciem chrześcijaństwa i nad rozbiciem współczesnego człowieka. Jego malarstwo, będąc syntezą Bizancjum i awangardy, nadawało całej rzeczywistości wymiar sakralny.

(Czerni K., Nowosielski w Małopolsce. Sztuka sakralna, wyd. Małopolska Fundacja Muzeum Sztuki Współczesnej, Kraków 2015, s. 20)

Obrazy-ikony malowane przez Nowosielskiego przede wszystkim dla kościołów i cerkwi stanowią bardzo ważną część dorobku artysty, który w sposób szczególny przesiąknięty był duchową tradycją swoich przodków i silnie się z tą tradycją utożsamiał. Podchodził do tematu z wrażliwością i metodycznie, już w latach 40. studiując reguły ikonopisarstwa i zgłębiając teologię i filozofię. W osobie artysty, ukształtowanego na granicy dwóch światów, łączyło się dziedzictwo Wschodu i Zachodu, co znalazło bezpośrednie przełożenie na jego malarstwo. Ikony Nowosielskiego charakteryzuje czystość i prostota przekazu, czytelne są w nich bardzo szerokie inspiracje nie tylko sztuką prawosławną, ale również wczesnośredniowiecznymi miniaturami, malarstwem Egiptu i Islamu, afrykańską rzeźbą. Jednocześnie pozostają nierozerwalnie związane ze sztuką abstrakcyjną i szerzej – z nurtem awangardy. „Ikona Nowosielskiego to ikona malowana po kubizmie i surrealizmie, Malewiczu i de Chirico, po sztuce Paula Klee i Matisse’a. Cała rosyjska awangarda miała za sobą szkołę tradycji bizantyjskiej. ‘Moskwa ikonowa zburzyła wszystkie moje teorie’ – przyznawał Malewicz, wieszając swój czarny kwadrat w narożniku pod sufitem, gdzie prawosławni wieszają ikonę” – pisała Krystyna Czerni (Nowosielski, wyd. Znak, Kraków 2006, s. 29).

Chrzest Chrystusa to temat, który Nowosielski podejmował kilkukrotnie na przestrzeni lat. Spośród dwunastu tradycyjnych dla prawosławia Świąt Pańskich (tzw. Prazdników), Chrzest Pański (Kreszczenije Hospodnie) jest najważniejszym wydarzeniem, wielką Teofanią, pełną manifestacją boskości Jezusa. W cerkwi prawosławnej schemat ikonograficzny Chrztu Pańskiego ostatecznie ukształtował się w IX wieku czerpiąc z opisów pozostawionych przez trzech ewangelistów. Jerzy Nowosielski doskonale znał teologiczną podbudowę prawosławnej obrzędowości, czerpał ze spuścizny rosyjskich ikon i pozostał jej wierny implementując jednocześnie własny język wyrazu. Oferowana praca „Chrzest Chrystusa w Jordanie”, namalowana w 1999 roku, nawiązuje w sposób oczywisty do innych kompozycji, m.in. do namalowanej trzydzieści lat wcześniej dla wrocławskiego Soboru Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy we Wrocławiu. Postaci Jana Chrzciciela i Chrystusa ukazane są centralnie na tle rzeki Jordan, która stanowi pionową oś obrazu. Po obydwu stronach piętrzy się krajobraz gór Hermon, w prawej części górują dwaj Aniołowie Pańscy, nad całością zaś otwiera się niebo. Porównanie obydwu scen, które dzieli trzydzieści lat, pozwala dostrzec ewolucję malarskiego języka w kierunku wzmocnionej geometryzacji i syntetyzacji formy. Również barwa odgrywa istotniejszą rolę w budowie poszczególnych elementów kompozycji. Oferowany „Chrzest Chrystusa w Jordanie” jest doskonałym przykładem zaprzęgnięcia abstrakcji w służbę metafizyki, którą – niezależnie od podejmowanego przez artystę tematu – można określić jako „spirytus movens” twórczości Jerzego Nowosielskiego. 

Polska, kolekcja prywatna