Polswissart

Wbrew temu co się sądzi o kompletnym przestawieniu się Fangora na inny malarski tor, on sam twierdzi z naciskiem, że »impresjonizm telewizyjny«, do czego doszedł na początku lat osiemdziesiątych, płynący z fascynacji uniwersum elektroniki, jest kontynuacją jego dotychczasowych zainteresowań światłem i kolorem.
(Bojko Sz., Wojciech Fangor, „Odra” nr 11, 1984, s. 91, [za:] B. Kowalska, Fangor. Malarz przestrzeni, Warszawa 2001, s. 182)

Od połowy lat 70. Wojciech Fangor powrócił do malarstwa figuratywnego. Abstrakcja ustąpiła miejsca przedstawieniowości, rolę pierwszoplanową zaczęła odgrywać przestrzeń międzyludzka, bardziej osobista. Powstawały wówczas studia przestrzenne wnętrz, prace typu „obraz w obrazie”. Z tego okresu pochodzą charakterystyczne obrazy telewizyjne (1977-1984), wielkoformatowe wizerunki ludzkich postaci ze szczególnym uwzględnieniem twarzy, a także kolaże będące świadectwem fascynacji artysty amerykańską kulturą masową tamtego czasu. Pod koniec lat 70. zainteresowanie Fangora powróciło do tematyki światła, przestrzeni i czasu. Artysta wykonywał zdjęcia ekranu telewizyjnego, które służyły mu następnie przy malowaniu obrazów. W pracach telewizyjnych odtwarzał ujęcia z ekranu telewizora w postaci masy niezróżnicowanego koloru, uzyskując efekt podobny do plakatu. Stworzony obraz przełamywał następnie siatką kropek-pikseli, stwarzając w ten sposób pointylistyczną, rozedrganą fakturę. Artysta w rozmowie przeprowadzonej ze Stefanem Szydłowskim dla Atlasu Sztuki (2009) tak mówił o obrazach telewizyjnych: „W latach 1980-90 w obrazach, których tematem było spięcie pomiędzy informacją kulturową a działaniem wizualnym ekranu telewizyjnego, stosowałem przenikanie się fotograficznego obrazu dokumentu z zakłóceniami wizualnymi wynikającymi z technologii elektroniczno-optycznej”. Dzieła telewizyjne były dalszym ciągiem optycznych poszukiwań Fangora, czynionych już jednak na innym niż abstrakcja polu. Z jednej strony artysta przybliżał się do rzeczywistości, z drugiej zaś, poprzez swoje zainteresowania, trwał przy kwestiach percepcji. Rewidował własne dotychczasowe doświadczenia poszerzając je o nowe, których inspiracją była otaczająca go rzeczywistość mediów telewizyjnych, krzykliwych reklam i kolorowych magazynów. Wszystkie właściwości wyświetlanego w odbiorniku obrazu – zwłaszcza jego niedoskonałości, które powodowały zmieniające się wrażenia optyczne – były dla Fangora bardzo inspirujące.

Obrazy telewizyjne zajmują w twórczości artysty miejsce szczególne, wyznaczając istotny etap przesunięcia od zagadnień czasoprzestrzeni – jako niezwykle wyrazistej metafory – w kierunku obszarów, w których zaczęły pojawiać się zagadnienia kulturowe.

Warszawa, kolekcja prywatna
Christie's, aukcja 26.09.2013, poz. 242

Warszawa, Arkady Kubickiego Zamek Królewski, Warszawskie Targi Sztuki, 14 -16 października 2016.

Wojciech Fangor. Color and Space, wyd. SKIRA, Mediolan 2018, s. 160, il. 152.

Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, bezsprzecznie należy do grona największych klasyków współczesności, którzy swoją twórczością nadali kształt całej polskiej sztuce okresu powojennego. Jest w czołówce najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów, którego obrazy podbijają nie tylko rodzimy ale i światowy rynek sztuki. Początkowo Fangora fascynował kubizm. W okresie socrealizmu namalował obraz Matka Koreanka, jedno ze sztandarowych dzieł tego kierunku, a także stworzył wiele plakatów. W drugiej połowie lat 50. zwrócił się ku sztuce abstrakcyjnej. Jego twórczość zdominowana została przez problematykę przestrzeni, pokrewną estetyce op-artu. „Studium przestrzeni”, pierwszy na świecie projekt typu environment, zrealizowany w 1958 roku razem ze Stanisławem Zamecznikiem w Salonie „Nowej Kultury” był niewątpliwie przełomowym momentem w karierze artysty. Przy wejściu na wystawę Wojciech Fangor zamieścił krótkie wyjaśnienie: „Celem tej wystawy jest przekazanie zależności przestrzennych pomiędzy obrazami. Nie interesuje mnie, co zachodzi w indywidualnym obrazie, lecz co zachodzi pomiędzy obrazami. Obrazy stają się anonimowymi elementami zespołu, który rozpoczyna nowe życie i spełnia się w przestrzeni rzeczywistej. Odbiorca przez wybór drogi i czasu staje się automatycznie współtwórcą dzieła”. Na pierwszą połowę lat 70. przypada okres kontynuacji badań nad problematyką iluzji przestrzeni. Powstają wielkoformatowe płótna, w dużej części oparte na motywie fali. W 1970 roku Wojciech Fangor otworzył swoją indywidualną wystawę w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Było to wydarzenie przełomowe w życiu twórczym artysty. Mający już wówczas duże doświadczenie artystyczne Fangor zdawał sobie sprawę z kluczowej roli jaką odgrywała zależność między dziełem sztuki a otaczającą je przestrzenią. Relacja ta była ogromnie ważna w przypadku kół i fal toteż architektura wnętrza Muzeum Guggenheima spinała całą ekspozycję nadając jej odpowiedniego poszukiwanego przez Fangora wydźwięku.

Fangor musi być wyjątkowy – a przynajmniej w moim doświadczeniu jest wyjątkowy – jako malarz, o którym nie można powiedzieć, że się go oglądało dopóki nie zobaczy się jego dzieła w oryginale. (…) Kolory Fangora, zazwyczaj żywe, choć niekiedy przytłumione, wydają się płynąć i wirować na płótnie jak farby wlane do basenu. Albo powierzchnia koloru może pulsować na tle innego koloru, kurcząc się i rozkurczając jak ameba oglądana pod mikroskopem. Niekiedy wydaje się, że jedna z tych powierzchni zaraz odpłynie i zniknie z płótna. A jednocześnie powstaje wrażenie, że kolory zmieniają się, nie tylko pod względem intensywności, lecz także tonu barwy. (…) Jest on wielkim romantykiem op-artu, działającym nie według reguł, lecz według połączenia intuicji i eksperymentu, odwołującym się nie do rozumu, lecz do naszej tęsknoty za tym, co tajemnicze. Kiedy już to czysto wzrokowe wrażenie nowości się zatrze, okaże się, że ta sztuczka optyczna faktycznie jest czymś więcej niż tylko sztuczką i jawi się jako brama do nowego doświadczenia koloru i przestrzeni. – John Canaday Fangor’s Romantic Op, New York Times, Feb 15, 1970, p.103.