Polswissart

Powstawaniu każdego nowego artystycznego dzieła, obdarzonego nową formą i nową skalą działania, będzie zawsze towarzyszyć nieustępliwy opór przedmiotów (…) Jedyna oznaką naszej niezależności jest zdolność stałego przeciwstawiania się mu, zdolność możliwie niezależnego wyboru, zgodnego z naszym pojmowaniem świata. – Jan Tarasin

(O przedmiotach, „Przegląd artystyczny” 1959, nr 1, s. 6)

Jan Tarasin niezaprzeczalnie należy do klasyków współczesnego malarstwa polskiego, a jego charakterystyczny i konsekwentny styl często utożsamiany jest z nurtem, kierującym się w stronę abstrakcji. Prace artysty trudno zaszufladkować czy przypisać określonej tendencji, ponieważ nigdy nie pociągały go modne trendy – zawsze tworzył własne, niepowtarzalne "pismo". Jego sztukę określić można jako ciągłą próbę „ujarzmienia przedmiotów”. W 1959 roku Tarasin opublikował swój traktat o przedmiotach, który stał się wykładnią jego malarskiej wizji: „Powstawaniu każdego nowego artystycznego dzieła, obdarzonego nową formą i nową skalą działania, będzie zawsze towarzyszyć nieustępliwy opór przedmiotów (…) Jedyna oznaką naszej niezależności jest zdolność stałego przeciwstawiania się mu, zdolność możliwie niezależnego wyboru, zgodnego z naszym pojmowaniem świata” – pisał artysta (O przedmiotach, „Przegląd artystyczny” 1959, nr 1, s. 6).

Pochodzący z 1964 roku „Deszcz” należy do grupy wczesnych prac Tarasina. Etap ten charakteryzowały uabstrakcyjnione, mięsiste kształty, dynamicznie wydobywające się z płasko malowanego tła. Własny, ze wszech miar oryginalny język rodzących się odrealnionych form jest jeszcze daleki od charakterystycznych tarasinowych znaków. Bliżej mu do malarstwa materii. To właśnie w tym niezwykle ciekawym, krótkim okresie twórczym wykrystalizowała się artystyczna idea Tarasina, której był wierny do końca swojego życia.

W swych wczesnych dziełach malarz mocno skupiał się na fakturze. Poprzez nakładanie kilku warstw farby, jego obrazy uzyskiwały zróżnicowaną powierzchnię, która w intrygujący sposób reagowała na padające światło. „W moich obrazach z lat sześćdziesiątych wszystkie formy abstrakcyjne miały wszelkie cechy przedmiotów, choć nie były ich wizerunkami. Chyba cechy fizykalne pochłaniały wówczas zbyt wiele mojej uwagi i stąd zostały rozbudowane w warstwie faktury, malarskich zróżnicowań” – opowiadał artysta (Taranienko Z., Gra, która nie może mieć reguł. Rozmowa z Janem Tarasin, [w:] Dialogi o Sztuce, Warszawa 2004, s. 91). Owa fascynacja fakturą – malarskością przedmiotu wynikającą bezpośrednio z jego materialności – była dla prac powstałych w latach 60. kluczowa. To przywiązanie do materialności podkreśliła również Magdalena Sołtys pisząc: „Artysta skupiał uwagę na materialności wszystkiego, co w świecie istnieje, w tym natury. Życie urzeczowił poprzez włączenie go do sieci materialnych relacji. Z całą pewnością struktury i prawa natury wywyższał ponad wszelkie wzory kultury i cywilizacji. Właściwie wskazywał na ich pochodzenie – twierdził, że to natura formuje sens i logikę kultury” (Sołtys M., W czym rzecz? O twórczości Jana Tarasina [katalog wystawy], wyd. Galeria Bardzo Biała, Warszawa 2013).

Warszawa, kolekcja prywatna
Desa Unicum, aukcja 4.03.2021, poz. 8 
Polska, kolekcja prywatna
Polska, kolekcja instytucjonalna

Znakowe zapisy Tarasina – malarskie czy rysunkowe – stanowią projekcję znaczeń, których słowami nie da się przekazać. Są to zapisy magiczne. Jednak konkret przedmiotowy, który od początku twórczości artysty towarzyszył mu, nabierając raz większej, a raz mniejszej wagi w jego obrazach i rysunkach, także i w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych pozostaje obecny.

(cyt. za: Kowalska B., Twórcy-postawy. Artyści mojej galerii, Warszawa 2015, s. 339)

Jan Tarasin niezaprzeczalnie należy do klasyków współczesnego malarstwa polskiego, a jego charakterystyczny i konsekwentny styl często utożsamiany jest z nurtem, kierującym się w stronę abstrakcji. Jego sztukę trudno zaszufladkować czy przypisać określonej tendencji artystycznej, ponieważ nigdy nie pociągały go modne trendy – zawsze tworzył własne, niepowtarzalne "pismo". Urodził się w 1926 roku w Kaliszu. W 1946 roku rozpoczął studia artystyczne na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, rozwijając talent pod okiem m.in. Zygmunta Rudnickiego, Zbigniewa Pronaszki i Wacława Taranczewskiego.

Niemalże od początku swej twórczej drogi Tarasin zmagał się z fascynującym go światem znaków. Pierwotnie jego głównym tematem malarskim była martwa natura, którą artysta stopniowo redukował i przekształcał w układ plam, znaków, form i linii. Inspirację stanowiły dla niego przedmioty wzięte bezpośrednio z otaczającej go rzeczywistości, często swoją kompozycją przypominające pismo. Około 1957 roku zerwał z malarstwem realistycznym i zaczął tworzyć aluzyjne wnętrza, które wypełniał swoiście traktowanymi „przedmiotami”. W 1959 roku opublikował swój traktat o przedmiotach, który stał się wykładnią jego wizji artystycznej: „Powstawaniu każdego nowego artystycznego dzieła, obdarzonego nową formą i nową skalą działania, będzie zawsze towarzyszyć nieustępliwy opór przedmiotów (…) Jedyną oznaką naszej niezależności jest zdolność stałego przeciwstawiania się mu, zdolność możliwie niezależnego wyboru, zgodnego z naszym pojmowaniem świata” – pisał artysta (cyt. za: Jan Tarasin, O przedmiotach, „Przegląd artystyczny”, nr 1, 1959, s. 6).

Sztuka Tarasina to ciągła próba „ujarzmienia przedmiotów”. Zanim w roku 1965 zaczęły przybierać nową formę „przedmiotów policzonych” lub „przedmiotów aktywnych”, były one dla niego czymś jakby nie do końca uchwytnym – na płaszczyźnie płótna toczyła się „walka” między malarzem a przedmiotami, którą Tarasin określał jako „przyłapywanie na gorącym uczynku autentycznego życia”. Przedmioty na obrazach Tarasina zdają się być formami występującymi w określonym porządku. W przestrzeni kompozycji rozgrywają się skomplikowane i wielowątkowe akcje, dla których tłem może być przestrzeń niezidentyfikowana lub przypominająca zarys pejzażu. Z biegiem czasu przedmioty oscylowały ku zespołom płaskich, graficznych znaków eksponowanych kontrastowo na jasnych lub ciemnych tłach. Stały się pewnym ułożonym systemem, ze swoimi wewnętrznymi podziałami i określonym rytmem.

Tarasin był laureatem wielu prestiżowych nagród, wyróżnień polskich i zagranicznych, m.in.: Nagrody Yomiuri na III Międzynarodowej Wystawie Młodych Plastyków w Tokio (1964); Nagrody Działu Polskiego na V Biennale di San Marino (1965); Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida za najlepszą wystawę w 1975 r. (1976); Nagrody im. Jana Cybisa (1984).