Polswissart

Nie chcę (...) żeby to, co robię, miało bezpośrednie odniesienia do jakiegoś gotowego tworu natury. Zajmuję się „przedmiotami” na wielu piętrach ich odprzedmiotowienia. – Jan Tarasin

Interpretacja znaczeń zawartych w znakach Tarasina bywa różnorodna –  od sugerowania, iż realne przedmioty zyskują w jego obrazach abstrakcyjny kod, aż po pogląd, że malarstwo artysty odzwierciedla ukryty porządek natury i bliskie jest metafizyce. Artysta w swych dziełach pokazuje, iż abstrakcję rozumie jako odrealnioną rzeczywistość. Wprowadza widza w swój świat mikro i makrokosmosu, gdzie przedmioty mają tylko sugerowaną substancję, domyślny ciężar, przeczuwaną dynamikę i zdradzają ukierunkowanie napięć, domagając się swojego miejsca w przestrzeni. Malarz tłumaczy: „Moje obrazy nie mają ani początku, ani końca. One mogą tak się ciągnąć w nieskończoność. Jest to monotonny zapis, bez przerwy czymś zakłócany. W ten sposób powstaje dramaturgia. Są to jakby monotonne szeregi, w których nic nie powtarza się dwa razy. A pojawiające się nieregularności, przypadki i zakłócenia tworzą nowy rytm. Nie chodzi mi ani o przedmiot, ani o znak, najważniejsze jest znalezienie relacji między programem, determinacją a przypadkiem czy okolicznościami. Tajemnica wszystkiego, co istnieje, jest wynikiem tych dwóch sił działających na siebie” (Jana Tarasina Obrazy Istotne [katalog wystawy], Płock 2008).

Jak artysta sam często wspomina, zajmują go przedmioty w różnym stopniu odprzedmiotowione. Jego twórczość to ciągły balans pomiędzy naturą a abstrakcją, przedmiotem realnym a formą zgoła fantastyczną. Ta sama zasada działa w oferowanym „Fragmencie” z 1977 roku. Odmalowana na płótnie konstelacja znaków-przedmiotów stanowi podstawowy konstrukt wizji plastycznej. Tarasin rozgrywa z widzem grę percepcji. Stworzona kompozycja buduje ciągi skojarzeń i aluzji, prowokując do interpretacji. Dochodzi więc do uprzedmiotowienia fantazyjnej, abstrakcyjnej formy.

„Moje malarstwo jest poszukiwaniem ruchomego modelu opartego na stałych konfliktach i ciągłych przemianach. Zbytnie zajmowanie się człowiekiem jako czymś wyłączonym z całego kontekstu uważam za mało interesujące i niewiele dające samemu człowiekowi pożytku. Uniwersalny klucz dotyczy w równym stopniu nas, jak wszystkiego innego; szukanie go na zewnątrz jest więc ważniejsze niż dzielenie naszych postępowań jak włosa na czworo” (Jana Tarasina Obrazy Istotne [katalog wystawy], Płock 2008). Ze względu na wewnętrzną spójność i konsekwencję, jaka cechowała sztukę Tarasina na przestrzeni jego artystycznej drogi, w pełni zasługuje ona dziś na miano dzieła.

Znakowe zapisy Tarasina – malarskie czy rysunkowe – stanowią projekcję znaczeń, których słowami nie da się przekazać. Są to zapisy magiczne. Jednak konkret przedmiotowy, który od początku twórczości artysty towarzyszył mu, nabierając raz większej, a raz mniejszej wagi w jego obrazach i rysunkach, także i w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych pozostaje obecny.

(cyt. za: Kowalska B., Twórcy-postawy. Artyści mojej galerii, Warszawa 2015, s. 339)

Jan Tarasin niezaprzeczalnie należy do klasyków współczesnego malarstwa polskiego, a jego charakterystyczny i konsekwentny styl często utożsamiany jest z nurtem, kierującym się w stronę abstrakcji. Jego sztukę trudno zaszufladkować czy przypisać określonej tendencji artystycznej, ponieważ nigdy nie pociągały go modne trendy – zawsze tworzył własne, niepowtarzalne "pismo". Urodził się w 1926 roku w Kaliszu. W 1946 roku rozpoczął studia artystyczne na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, rozwijając talent pod okiem m.in. Zygmunta Rudnickiego, Zbigniewa Pronaszki i Wacława Taranczewskiego.

Niemalże od początku swej twórczej drogi Tarasin zmagał się z fascynującym go światem znaków. Pierwotnie jego głównym tematem malarskim była martwa natura, którą artysta stopniowo redukował i przekształcał w układ plam, znaków, form i linii. Inspirację stanowiły dla niego przedmioty wzięte bezpośrednio z otaczającej go rzeczywistości, często swoją kompozycją przypominające pismo. Około 1957 roku zerwał z malarstwem realistycznym i zaczął tworzyć aluzyjne wnętrza, które wypełniał swoiście traktowanymi „przedmiotami”. W 1959 roku opublikował swój traktat o przedmiotach, który stał się wykładnią jego wizji artystycznej: „Powstawaniu każdego nowego artystycznego dzieła, obdarzonego nową formą i nową skalą działania, będzie zawsze towarzyszyć nieustępliwy opór przedmiotów (…) Jedyną oznaką naszej niezależności jest zdolność stałego przeciwstawiania się mu, zdolność możliwie niezależnego wyboru, zgodnego z naszym pojmowaniem świata” – pisał artysta (cyt. za: Jan Tarasin, O przedmiotach, „Przegląd artystyczny”, nr 1, 1959, s. 6).

Sztuka Tarasina to ciągła próba „ujarzmienia przedmiotów”. Zanim w roku 1965 zaczęły przybierać nową formę „przedmiotów policzonych” lub „przedmiotów aktywnych”, były one dla niego czymś jakby nie do końca uchwytnym – na płaszczyźnie płótna toczyła się „walka” między malarzem a przedmiotami, którą Tarasin określał jako „przyłapywanie na gorącym uczynku autentycznego życia”. Przedmioty na obrazach Tarasina zdają się być formami występującymi w określonym porządku. W przestrzeni kompozycji rozgrywają się skomplikowane i wielowątkowe akcje, dla których tłem może być przestrzeń niezidentyfikowana lub przypominająca zarys pejzażu. Z biegiem czasu przedmioty oscylowały ku zespołom płaskich, graficznych znaków eksponowanych kontrastowo na jasnych lub ciemnych tłach. Stały się pewnym ułożonym systemem, ze swoimi wewnętrznymi podziałami i określonym rytmem.

Tarasin był laureatem wielu prestiżowych nagród, wyróżnień polskich i zagranicznych, m.in.: Nagrody Yomiuri na III Międzynarodowej Wystawie Młodych Plastyków w Tokio (1964); Nagrody Działu Polskiego na V Biennale di San Marino (1965); Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida za najlepszą wystawę w 1975 r. (1976); Nagrody im. Jana Cybisa (1984).