Polswissart

Postanowiłem ukazywać świat bez ingerencji człowieka – to, co stworzyła sama natura. W moim malowaniu nie ma śladów istnienia żywych istot czy nawet architektury. Jest tylko to, co daje się sprowadzić do mojego znaku na naturę. Mógłbym malować figuratywnie, ale mnie to nudzi. – Tadeusz Dominik

(Taranienko Z., Wizja natury. Dialogi z Tadeuszem Dominikiem, wyd. Bosz, Warszawa 2016, s. 20)

Jerzy Hryniewiecki w komentarzu do wystawy Tadeusza Dominika w warszawskiej Zachęcie w 1969 roku stwierdził, że o malarstwie tego artysty mówić jest zarazem łatwo i trudno. Łatwo, ponieważ jest to sztuka prawdziwa, trudno – ponieważ nie da się jej przyporządkować do konkretnego kierunku. Najlogiczniej jest patrzeć na malarstwo Dominika przez pryzmat tego, co miało na nie największy wpływ w początkowej fazie, a mianowicie na pracownię Jana Cybisa na warszawskiej ASP. Stamtąd artysta wyniósł fascynację kolorem będącym emanacją impresjonizmu. W pewnym sensie Tadeusz Dominik był spadkobiercą koloryzmu. Ale był też twórcą bardzo konsekwentnym w swych poszukiwaniach. Od czasu wystawy w „Arsenale” w 1955 roku, pozostał wierny obranej wówczas drodze osiągając coraz głębsze doświadczenie i coraz większą wirtuozerię w operowaniu przestrzenią, kolorem i światłem. Tematyka abstrakcyjna była dla niego tematyką życia przestrzeni, krajobrazami, wizjami skał, pól, kwiatów czy całych ogrodów.

Dominik był z jednej strony pejzażystą, z drugiej zaś prawdziwym twórcą pejzaży. Nie odtwarzał natury w sposób fotograficzny, raczej ją przetwarzał. Obrazy malowane do końca lat 70. są nacechowane ekspresją, spontanicznością. W późniejszym okresie kompozycja przybierała bardziej kontrolowaną formę. Malował przede wszystkim na płótnach o podłużnych formatach, które umożliwiały większą narracyjność. Rzadziej sięgał po kwadratowe podobrazia, które wymagały zdyscyplinowania kompozycji. Malarz doprowadził swoje obrazy do tak ogromnej syntezy, że otarł się praktycznie o sztukę abstrakcyjną. Określenie granicy między tym, co figuratywne a nie przedstawiające, artysta pozostawiał wolnej interpretacji. Kreował kompozycje, w których można doszukać się kwiatostanów, owoców czy krajobrazów. Malując nie z natury a w swojej pracowni, tworzył w sposób impresjonistyczny, zamieniając przyrodę w znaki. Taki sposób malowania wymuszał badanie możliwości ludzkiej pamięci. To, co zapamiętujemy, często nie odzwierciedla rzeczywistości, ale nas samych z tamtego momentu.

W pracach Dominika nie ma modelunku światłocieniami ani perspektywy. Malarz eliminował wszystkie zbędne elementy przedstawienia, wyciągając czystą esencję. Tendencji do syntezy towarzyszyła odwaga w użyciu koloru. Paleta artysty składała się z intensywnych barw. Jego wirtuozja malarska polegała na mistrzowskim zestawianiu ich ze sobą. Żółty w kontraście z czerwienią staje się światłem, błękit drugim planem dla zieleni. Malarstwo Dominika wyrosło z zachwytu nad naturą, którą uważał za znacznie ciekawszą od człowieka. Artysta mówił: „(…) naturę mam w genach, bo urodziłem się na wsi. Jako dziecko leżałem na trawie i patrzałem w niebo na wolno przepływające chmury. Do ich obłych kształtów dodawałem różne znaczenia, o których myślałem, malowałem więc nimi jakieś swoje obrazy” (Taranienko Z., Wizja natury. Dialogi z Tadeuszem Dominikiem, wyd. Bosz, Warszawa 2016, s. 19).

Monachium, kolekcja prywatna

Zielona Góra, BWA Zielona Góra, Tadeusz Dominik, 1966.
Warszawa, CBWA Zachęta, Kraków, BWA Kraków, Galeria Arkady, Katowice, BWA Katowice, Tadeusz Dominik. Malarstwo, 1969.

Tadeusz Dominik (z serii Współczesne Malarstwo Polskie), wyd. Artystyczno-Graficzne, Warszawa 1968, s. nlb.
Tadeusz Dominik. Malarstwo [katalog wystawy], CBWA Zachęta, Warszawa 1969, s. nlb.

Pochodził z ubogiej rodziny mieszkającej w Szymanowie. Pomimo niesprzyjających warunków materialnych, malował od dziecka. W latach 1946-51 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uzyskał w 1953 roku dyplom w pracowni prof. Jana Cybisa. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę asystenta  w pracowni prof. Wacława Waśkowskiego na wydziale Grafiki. Był stypendystą Rządu Francuskiego (1958-1959) i Ford Foundation (1961-1962). Konsekwentnie rozwijał swoją karierę naukową uzyskując w 1988r. tytuł  profesora zwyczajnego. Dwukrotnie był dziekanem Wydziału Malarstwa warszawskiej ASP. W 1990 roku odszedł na emeryturę. Początkowo tworzył grafiki, czarno-białe drzeworyty zyskujące wielkie uznanie. Później malarstwo stało się jego główną formą wypowiedzi. Początkowo figuratywne, już w latach 50tych zaczęło ulegać mocny uproszczeniom i syntezie, wręcz do podświadomie czytanych znaków a prymat w kompozycji zyskiwał coraz silniej kolor. Od swojego nauczyciela, wielkiego kapisty – Cybisa, przejął myśl, że malarstwo nie ma za zadania powielać natury wiernie jak fotografia a jedynie ją sugerować kształtem barw przekazując subiektywne odczucie a nie fakty i czyniąc z obrazu autonomiczne dzieło oderwane od pierwowzoru.

Dominik debiutował w 1951 na VII Wystawie Plastyki w Radomiu. Jego pierwsza wystawa indywidualna odbyła się w Zachęcie w 1957. Za granicą zadebiutował pokazem prac (cykl drzeworytów  pt. „Macierzyństwo”) na XXVIII Biennale w Wenecji w 1956. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeów Narodowych: w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Szczecinie, a także w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Museo de Bellas Artes w Caracas, Galerii Albertina w Wiedniu, Stedelijk Museum w Amsterdamie. Jego prace znajdują się w wielu muzeach i kolekcjach, m. in. w Muzeum Narodowym w Warszawie, Krakowie i Poznaniu, w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Museo de Bellas Artes w Caracas, Stedelijk Museum w Amsterdamie.