Polswissart

Duży talent realistyczno-odtwórczy, gruntowna znajomość realiów wojskowych, wyobraźnia kompozycyjna i rozmach dekoracyjny predestynowała Kossaka do plastycznego utrwalenia wojennej przeszłości Polski.

(Olszański K., Wojciech Kossak, Wrocław 1990, s. 38)

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Wojciech Kossak rozpoczął służbę w polskiej armii w stopniu majora w 3. pułku ułanów. Nie zarzucił jednak ani na moment malowania. Lata 20. stały się w rzeczywistości niezwykle płodnym czasem w twórczości artysty, spod którego pędzla wyszły dziesiątki obrazów utrwalających walki polskiego żołnierza. Kossak, rozkoszując się barwą polskiego munduru, polskich odznak i proporców, z werwą malował kompozycje przedstawiające wytęsknione przez niego wojsko polskie. Z wielkim temperamentem i wprawą powstawały w pracowni Kossaka sceny bitew, pościgi, szarże i patrole, zwiady, potyczki i pogonie, jak również zaloty i wzbudzające zachwyt wizerunki koni. Spektakularne są jego zmagania kawaleryjskie – niemalże słychać świszczące koło uszu kule, a widok tłumu bolszewików czmychających przed pędzącymi polskimi jeźdźcami musiał napawać dumą niejedną duszę. Kossak malował przede wszystkim mniejsze kompozycje, dla których łatwiej było o odbiorców. Obrazy rozchodziły się w błyskawicznym tempie.

Oferowana praca „Pędzą ułani” należy do grupy kompozycji dynamicznych i pełnych temperamentu. Z szarżujących ułanów bije wielki entuzjazm i duma, podkreślona w obrazie przez powiewające na wietrze biało-czerwone proporce. Artysta doskonale uchwycił galopujące konie o skłonionych łbach i przechylonych w pędzie sylwetkach. Kompozycja namalowana w 1929 roku znajduje pokrewieństwo z powstałymi rok wcześniej obrazami „Nie strzelać!” i „Szarża ułańska”, reprodukowanymi przez Kazimierza Olszańskiego w monografii Wojciecha Kossaka (Zob.: Olszański K., Wojciech Kossak, Wrocław 1990, il. 142 i 143).

Warszawa, kolekcja prywatna

Syn Juliusza Kossaka, ojciec Jerzego oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – poetki i Magdaleny Samozwaniec – pisarki. Wojciech Kossak urodził się w Paryżu w noc sylwestrową tuż przed północą roku 1856. Ojcem chrzestnym został przyjaciel Juliusza Kossaka, wybitny francuski malarz-batalista Horacy Vernet. Pierwszym nauczycielem malarstwa był dla Wojciecha jego ojciec. Studia artystyczne odbył w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza by następnie kontynuować naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Studia przerwał roczny pobyt w krakowskim pułku c.k. ułanów. Służba w wojsku wywarła znaczny wpływ na kierunek zainteresowań artystycznych Wojciecha jako malarza - batalisty, miłośnika tematów wojskowych. Środowisko wojskowych było pierwszym odbiorcą jego obrazów, których tematem były portrety dowódców, rewie wojskowe, ataki konnicy i artylerii. Do nauki powrócił w 1877 w paryskiej École des Beaux Arts. W 1915 został mianowany profesorem batalistyki w warszawskiej SSP, z czym wiązały się jego częste pobyty w stolicy. Znamienny dla sztuki Wojciecha pietyzm w oddawaniu historycznych i kostiumowych realiów jak i niezwykła sprawność warsztatowa ma źródło niewątpliwie w latach spędzonych w pracowni swego ojca – Juliusza. Jednak przez wzgląd na wielość zamówień wielokrotnie powracał do tych samych tematów, którym nadawał formy realistyczne. Z powodzeniem stosował trudne skróty i skomplikowane ujęcia perspektywiczne. W licznych kompozycjach utrwalał wizerunki anonimowych legionistów, żołnierzy, równie chętnie jak wojskowe patrole, dramatyczne epizody bitewne i heroiczne potyczki. Cechą charakterystyczną sztuki Kossaka była wyniesiona z domu rodzinnego miłość do koni, których sylwetki malował z wielką wprawą i swobodą. Wojciech Kossak cieszył się ogromną popularnością wśród współczesnych. Brał udział w życiu wyższych sfer, bywał na dworze cesarskim w Wiedniu i Berlinie, błyszcząc urokiem osobistym, dowcipem i świetną prezencją. Przyjazny i życzliwy dla wszystkich był Kossak osobą pożądaną w towarzystwie a swój rodzinny dom – słynną Kossakówkę – uczynił miejscem spotkań elity ówczesnego Krakowa. Do gości Kossaków zaliczyć można najznamienitsze postaci – malarzy, pisarzy, aktorów i muzyków - Henryka Sienkiewicza, Jacka Malczewskiego, Witkacego, Juliana Tuwima czy Ignacego Paderewskiego.