Polswissart

Obraz „Przesłuchanie w Cafe Mozaika” pochodzi z cyklu „Sportowcy”. Seria dwustu siedemdziesięciu czterech prac, powstałych w latach 1972-1992, należy do jednej z najgłośniejszych i najbardziej cenionych w twórczości Edwarda Dwurnika. Jest to zarazem cykl uznawany za jeden z najcelniejszych – choć karykaturalnych – portretów PRL-u. W 1972 roku, gdy artysta zaczął swoją serię – rozpoczynała się wraz z nią w Polsce epoka Edwarda Gierka, czas dobrobytu na kredyt (zaciągnięty w zachodnich bankach). Z kolei 1992 rok, w którym malarz zdecydował się zamknąć serię – to moment, gdy już od paru lat rósł w siłę dziki kapitalizm.

„Sportowcy” Dwurnika nie wzięli bynajmniej swojej nazwy od kojarzącej się ze zdrowiem aktywności fizycznej, a od modnych od lat 70. papierosów o nazwie „Sporty”. Odmalowani „Sportowcy” to nie prężący muskuły atleci, szybcy sprinterzy czy pływacy – tylko nudni palacze „Sportów”. W ironicznym języku malarza, jest to galeria naszego szarego, polskiego społeczeństwa. W swej pasji portretowania, nawet jeśli z przymrużeniem oka i z nieraz brutalną ironią, Dwurnik jest jednak wybiórczy. Maluje raczej narodowy proletariat czy typy obecne w społecznej wyobraźni. Najbardziej wdzięcznym tematem zdają się być dla niego pijacy, bo przecież najpopularniejszą dyscyplinę PRL-u stanowił… alkoholizm.

Przedstawiona przez Dwurnika Cafe Mozaika była niegdyś pierwszą damą warszawskiej gastronomii i ulubionym lokalem artystycznej bohemy. „Kawiarnia Mozaika przy ul. Puławskiej w centrum Warszawy istnieje do dziś – ze swoim pięknym, modernistycznym neonem. W czasach komunizmu było to miejsce spotkań SB z artystami, głównie filmowcami. To nie były prawdziwe przesłuchania, raczej pic na wodę. Wiem bo sam siedziałem tam kilka razy, nie odmówiłem bo byłem ciekaw tych wszystkich mechanizmów i rozmów, w rzeczywistości jednak nie bylem SB na nic przydatny. To była jedna wielka lipa, zabawa w kotka i myszkę. Opowiadałem zmyślone historie, poza tym właściwie nigdy o nic istotnego mnie nie pytano” – wspominał artysta (cyt. za: Przesłuchanie w Café Mozaika, Fundacja Edwarda Dwurnika, edwarddwurnik.pl).

Polska, kolekcja prywatna
zakup bezpośrednio od artysty

Chełm, Galeria 72, Edward Dwurnik, 26 stycznia - 20 lutego 1984. Opole, Galeria Sztuki Współczesnej BWA, Edward Dwurnik. Malarstwo, grudzień 1985 - styczeń 1986. Wrocław, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Nasza Galeria. Edward Dwurnik, styczeń 1987. Ostrów Wielkopolski, Galeria Sztuki Współczesnej BWA, Edward Dwurnik, 14 kwietnia - 11 maja 1989.

Dwurnik P. [ red.], Sportowcy 1972-1992: Edward Dwurnik, Warszawa 2011, s.

Łatwiej mi malować niż mówić. U mnie obraz jest formą wypowiedzi, malarstwo to mój sposób na życie i nie chodzi tylko o to, że to mój sposób zarabiania, nie – malując, komentuję rzeczywistość i wyrażam siebie. – Edward Dwurnik

(Czyńska M., Moje królestwo. Rozmowa z Edwardem Dwurnikiem, Wołowiec 2016, s. 11.)

Edward Dwurnik był wybitnym polski malarzem i grafikiem. W latach 1963-1970 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, na Wydziale Malarstwa, Grafiki oraz Rzeźby. W 1965 roku rozpoczął swoją słynną serię widoków miast zatytułowaną „Podróże autostopem”. Później stworzył jeszcze kilka innych cykli, jak „Sportowcy” (1972-1978) ukazujący bohaterów zwykłej PRL-owskiej codzienności w komiksowo-karykaturalny sposób, upamiętniającą ofiary stalinizmu „Drogę na Wschód” (1989-1991) czy cykl „Od Grudnia do Czerwca” (1990-1994) poświęcony okresowi stanu wojennemu w Polsce. W jego twórczości znaleźć można także obrazy niezaangażowane, np. cykl mocno awangardowych morskich pejzaży pt. „Błękitne” (lata 90.) lub barwnych abstrakcji w technice action painting pt. „Dwudziesty piąty”. Inne serie to m.in. „Portret”(od lat 70.), „Robotnicy” (lata 80.), „Niech żyje wojna!” (1991-1993), „Niebieskie miasta”(od 1993), „Diagonalne” (od 1996) czy „Wyliczanka”(od 1996).

Dwurnik wymieniany jest jako jedyny polski artysta, któremu udało się odnieść międzynarodowy sukces przed transformacją (m.in. udział w „documenta 7” w Kassel w 1982 roku). Był też jedynym twórcą, który niezależnie od uznania w kręgach profesjonalnych, cieszył się popularnością we wszystkich środowiskach odbiorców sztuki. Niepokorny i prowokacyjny, zmienny i nieprzewidywalny, pełen diabelskiego poczucia humoru – budził skrajne reakcje i poruszenie, także wśród twórców najmłodszego pokolenia. Był również autorem projektów do monumentalnych kompozycji malarskich w przestrzeni publicznej oraz twórcą rysunków i gwaszy do filmów animowanych: „Warzywniak, 360 stopni” (2007) oraz „Oaza” (2009).

Zasadniczą rolę w ukształtowaniu jego postawy twórczej odegrała postać Nikifora, którego prace zobaczył latem 1965 roku na wystawie w Kielcach. Spotkanie ze sztuką krynickiego prymitywisty stało się bodźcem do rozpoczęcia jeszcze w tym samym roku największego i najdłużej trwającego cyklu „Podróże autostopem”. Obrazy te łączyły w sobie cechy dokumentu i malarstwa symbolicznego. Ukazując miasta widziane z lotu ptaka, artysta pragnął oddać ich atmosferę, a wplatając w tę barwną opowieść ironiczny dowcip ukazywał swój niepokorny i prowokacyjny charakter. Wiele lat później Dwurnik wspominał: „[Nikifor] był moim najważniejszym mistrzem, właściwie jedynym. (…) Do dzisiaj ilekroć wychodzę w plener lub maluję akwarelką, mam przed oczami tamtą wystawę”.