Polswissart

Ołowska w swoim rewitalizacyjnym wysiłku, obdarzając szczególnym zainteresowaniem kobiety-artystki, stara się kreować specyficzną alternatywną historię awangardy. (Ronduda Ł., Niekończąca się historia. Rzecz o projekcie „Rainbow Brite” Pauliny Ołowskiej, [w:] „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka”, nr 2 [56], 2008, s. 229)

W 2004 roku Ołowska zaprezentowała w Kunstverein Braunschweig w Brunszwiku projekt zatytułowany „Sie musste die Idee eines Hauses als Metapher verwerfen”, przygotowany wspólnie z Lucy McKenzie. Instalacja była w swym zamyśle hołdem złożonym modernistycznej kobiecie. Jej motywem przewodnim stała się dla polskiej artystki powieść napisana przez McKenzie zatytułowana „Desky Maidens”, która zapisana została w postaci ścieżki dźwiękowej. Opowiadała ona o dwóch kobietach, malarce i architektce, które próbują połączyć sztukę z życiem i urzeczywistnić utopijne idee. Treść przesiąknięta była tragizmem i ironią. Nagranie, podzielone na dziesięć rozdziałów, towarzyszyło widzom zwiedzającym wystawę.

Zasadniczą częścią wielowątkowej instalacji stały się namalowane przez Ołowską portrety sławnych kobiet: Djuny Barnes, Virginii Woolf, Vanessy Bell, Niny Hamnett i Charlotty Perriand. Oferowana praca „Nina”, należy do tego zespołu dziesięciu wielkoformatowych obrazów tworzących główną nić narracji projektu. Przedstawia postać Niny Hamnett (1890-1956), walijskiej artystki i pisarki, zwanej królową paryskiej bohemy. Artystyczne studia zawiodły ją w 1914 na Montparnasse, gdzie nawiązała bliską przyjaźń z Modiglianim, Pablo Picasso, Serge’em Diagilevem i Jeanem Cocteau, oraz środowiskiem czołowych twórców ówczesnej awangardy. Buntownicza z natury, zawsze niekonwencjonalnie ubrana, z nowoczesną fryzurą, Nina Hamnett szybko stała się znaną osobowością Paryża i stanowiła ważny łącznik między środowiskami artystycznymi Londynu i stolicy Francji. Była kochanką i muzą wielu artystów, którym pozowała jako modelka. Zginęła śmiercią tragiczną, wypadając z okna swojego apartamentu w Londynie.

Zespołowi ruchomych portretów pełniących funkcję scenografii towarzyszyły w realizacji zaprojektowanej przez Ołowską rekwizyty w postaci mebli z różnych okresów stylistycznych i zasłon – częściowo tworzących mroczną, niesamowitą, a jednocześnie bezpieczną atmosferę. Całość przekształcała przestrzeń galerii w ekspansywną instalację. Przez wystawę prowadziło zwiedzających opowiadanie „Desky Maidens”. Za pomocą audioprzewodników usłyszeć można było tragikomiczną historię przyjaźni dwóch kobiet, które spotykają się w pozornie surrealistycznych pokojach, aby zastanowić się nad swoim życiem i pracą. Temat przewodni słuchowiska stanowiła także dyskusja dotycząca zawłaszczenia i autorstwa, co znalazło swoje odzwierciedlenie już w formie koncepcji wystawy. Zwiedzający stawali się nie tylko widzami i słuchaczami, ale także bohaterami spektaklu Ołowskiej.

Oferowany obraz „Nina”, będący częścią jednej z najgłośniejszych instalacji autorstwa Pauliny Ołowskiej, to obiekt o niezaprzeczalnej wartości kolekcjonerskiej. Równie ważny jest jego aspekt historyczny, który przywraca pamięci odbiorcy postać bohaterki obrazu – Niny Hamnett – artystki na wskroś modernistycznej. W 1913 roku namalowała ona swój autoportret, dziś znany dzięki archiwalnym wydaniom czasopisma „Colour” (nr 06/1915). Przedstawia on Hamnett z jej charakterystyczną, krótką fryzurą, ręką opartą na biodrze, postawą pewną siebie i spojrzeniem, jakby mówiącym: „Spójrz na mnie i poważnie oceń moją pracę”. W oparciu o ten właśnie autoportret Ołowska stworzyła własny wizerunek brytyjskiej artystki. Życiowa postawa Hamnett, będąca kwintesencją dążenia do postępu, stała się przyczynkiem do hołdu jaki współczesna polska artystka złożyła swoim modernistycznym poprzedniczkom.

Londyn, Simon Lee Gallery
USA, kolekcja prywatna
Nowy Jork, Marc Jancou Contemporary
Brunszwik, Kunstverein Braunschweig
własność artystki

Brunszwik, Kunstverein Braunschweig, Paulina Ołowska, 16 maja - 25 lipca 2004.

Szymczyk A. Verwoert J., Paulina Ołowska: Pavilionesque, wyd. JRP Ringier, Zurich 2013, s. 22.
Grasslin K., Eichler D., Paulina Ołowska [katalog wystawy], wyd. Kunstverein Braunschweig, Brunszwik 2004, s. 39.

Sztuka, którą się zajmuję, wymyka się łatwym kryteriom i to mi odpowiada. Zależy mi na konstrukcji własnego, autonomicznego języka. – Paulina Ołowska

(Alchemiczka, z Pauliną Ołowska rozmawia Monika Brzywczy, Magazyn „Usta”,  04/2021, s. 37)

Paulina Ołowska zajmuje się malarstwem, fotografią, robi filmy video, jest autorką akcji i projektów łączących artystyczne środki wyrazu z elementami sztuki użytkowej. Jej obrazy i instalacje znajdują się w kolekcjach Centre Pompidou w Paryżu, nowojorskiego MoMA czy Tate Modern w Londynie. Jest jedną z najbardziej rozpoznawanych artystek sztuki współczesnej.

Urodziła się w 1976 roku w Gdańsku. Początkowo, w latach 1995-96 studiowała w School of the Art Institute of Chicago (SAIC), następnie na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Była stypendystką wielu prestiżowych instytucji, m.in. Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Hadze (1998), Centro de Art Communication Visual w Lizbonie (1998/1999), Center of Contemporary Art w Kitakyushu (1999/2000) i Rijksakademie van Beeldende Kunsten w Amsterdamie (2001/2002).

Realizowane przez Paulinę Ołowską projekty charakteryzują się syntezą sztuk – artystka chętnie korzysta z różnych mediów, jak malarstwo, kolaż, instalacja, performance, moda czy muzyka. W 2002 roku zaprojektowała billboard dla Zewnętrznej Galerii AMS, promujący pozytywną utopijną ideę języka Esperanto – jako międzynarodowego narzędzia mającego pozbawić świat granic, nierówności i etnocentryzmu. W tym samym roku, w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie, przedstawiła indywidualny projekt „Romansując z awangardą”, w którym zestawiła ze sobą sztukę współczesną z malarstwem o zapomnianej, niechcianej estetyce. Z kolei w 2003 roku wraz z zaprzyjaźnioną malarką Lucy Mckenzie prowadziła w Warszawie przy ul. Chmielnej kawiarnię, która z założenia stanowiła artystyczny happening pod egidą Galerii Foksal. Było to miejsce spotkań towarzyskich i dyskusji, podczas których ścierały się ze sobą różnorakie poglądy na sztukę.

Kolejne projekty artystka realizowała w Nowym Jorku na wystawie „Architektura płci” (2003) i w Kunstverein Braunschweig (2004), natomiast w 2005 roku w Muzeum Abteiberg odtworzyła wnętrze nowojorskiego salonu fryzjerskiego z lat 20. Realizacjom zagranicznym towarzyszyły akcje artystyczne w Polsce – do jednej z głośniejszych należy rekonstrukcja towarzysko-artystycznego wydarzenia, zatytułowanego „Pożegnanie wiosny”, jakie miało miejsce w Zalesiu Górnym w 1968 roku. Happening zorganizowany wówczas przez Edwarda Krasińskiego i Ankę Ptaszkowską w jej rodzinnym domu został przez Ołowską odtworzony na zaproszenie CSW Zamek Ujazdowski (2006). Projekt ten zrealizowała wspólnie z Joanną Zielińską. Dla CSW w tym samym roku artystka wykonała również instalację filmową „Rainbow Bite”. W kolejnych latach wystawiała w londyńskim Cabinet Gallery i Camden Art Centre (2006 i 2009), nowojorskim Metro Gallery (2007) oraz na Biennale w Berlinie (2008). Swoje działania twórcze poświęcała postaciom sztuki polskiej takim jak Zofia Stryjeńska czy Alina Szapocznikow.

Szczególne miejsce w działalności Ołowskiej zajmują neony, ich estetyka i poetyka. Zaangażowana jest w ratowanie starych zapomnianych instalacji świetlnych (neon „Siatkarka” przy placu Konstytucji w Warszawie), jak również tworzy własne projekty, m.in. mówiący neon dla Muzeum Sztuki Nowoczesnej (2009). Za sprawą artystki w 2009 roku w austriackim Grazu pojawiły się trzy repliki warszawskich neonów: krowy mrugającej okiem, ludowych babuszek i bukietu kwiatów. Do realizacji tego projektu Ołowska zaangażowała tę sama firmę, która w latach 60. wykonała pierwowzory dla Warszawy.

W ostatnich latach artystka zbiera plon swoich zaangażowanych działań – w 2010 roku została zaproszona do Wattis Institute for Contemporary Art w San Francisco na pobyt rezydencjonalny, a w 2014 roku otrzymała prestiżową nagrodę Kunstpreis Aachen Award. Do tej pory tylko jeden Polak – Paweł Althamer – mógł się poszczycić tym wyróżnieniem. W 2014 roku miała miejsce wystawa Ołowskiej pt. „Czar Warszawy” w warszawskiej Zachęcie, a rok później artystka pokazywała swoje prace w Ludwig Forum w Akwizgranie. W ramach serii performansów BMW Tate Live wystawiła w Londynie sztukę Witkacego pt. Matka”, podczas której jedno z pomieszczeń Tate Modern zaadaptowała na pokój w stylu zakopiańskim. Ponadto uczestniczyła w wystawach w Modenie (Galeria Civica, 2016) i Nowym Jorku (Metro Pictures, 2018). W latach 2018-2022 zasiadała w Kapitule Nagrody Sztuki im. Marii Anto i Elsy von Freytag-Loringhoven. Obecnie prowadzi Dom Twórczy Kadenówka w Rabce-Zdrój, gdzie zaprasza artystów do wspólnej pracy twórczej.