Polswissart

Józef Hałas to artysta lokowany przez krytyków i badaczy w gronie klasyków XX wieku, obok Stanisława Fijałkowskiego czy Stefana Gierowskiego. Urodził się w 1927 roku w Nowym Sączu. W wieku dwudziestu dwóch lat przeprowadził się do Wrocławia, gdzie w 1949 roku rozpoczął studia w Poznańskiej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w pracowni Eugeniusza Gepperta. Okres studiów w twórczości Hałasa to przede wszystkim pierwsze znaczące eksperymenty z kolorem oraz strukturą malarską. Malarz należał do pierwszego pokolenia studiującego we Wrocławiu pod pieczą pionierów, którzy po II wojnie organizowali wrocławskie środowisko.

W powojennym Wrocławiu był przybyszem, którego bagaż doświadczenia określało jego miejsce pochodzenia – Nowy Sącz – a więc góry, na których oparł podstawy swojej sztuki, realizując w ciągu lat własny i wielokrotnie opracowany model malarstwa pejzażowego. „Entuzjazm i chęć malowania to motoryczna siła, która nie słabnąc w ciągu następnych lat, uczyniła go artystą wiernym wybranemu gatunkowi plastycznemu. W tym zakresie postawa Hałasa nie uległa zmianie do dnia dzisiejszego. Obraz, kolor i konstrukcja formalna – przywiązanie do tych priorytetów oraz bogata, nieprzerwana praktyka wyróżniały go na przestrzeni lat we Wrocławiu i zdecydowały o znamiennej pozycji w miejscowym środowisku” (Jarosz A., Józef Hałas, Wyd. Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu im. Eugeniusza Gepperta, Wrocław 2007, s. 4). Zachwyt nad urodą świata stanowi dla niego głównie inspirację do namysłu nad możliwościami artystycznego przetworzenia indywidualnego przeżycia w uniwersalne dzieło sztuki. Wychodząc od owego bezpośredniego doznania, bardzo szybko dochodzi do uogólnień – jego obrazy stają się malarskimi znakami. Kompozycje noszą często tytuły „Góra” lub „Łąka”, ale nie dążą do realistycznego przedstawiania natury. Malarz wybiera jeden fragment krajobrazu i czyni z niego rodzaj idealnej reprezentacji większej całości. Poprzestając na uogólnieniu, aluzji, sięga po formy abstrakcyjne. W obrazach syntetyzuje kształty, wprowadza geometryczny porządek, budując swoje „krajobrazy” z dużych, zdecydowanych płaszczyzn, często niemal monochromatycznych.

Geometryczny szkielet kompozycyjny obrazów, konstruowanych zgodnie z przyjętym schematem, a nie zgodnie z prawami obserwacji, podkreśla ogólne zarysy pejzażu, ale nie odzwierciedla jego szczegółowej charakterystyki. Instynkt, temperament, artysty odbija zatem przede wszystkim kolorystyka płócien. Hałas chętnie stosuje gamę barwną złożoną z ciepłych kolorów ziemi, przy czym „ziemisty” charakter kompozycji akcentuje najczęściej mięsista faktura grudkowato kładzionej farby, jakby nakrapianej lub krótkimi pasemkami znaczącej rytm pejzażu. „W ostatnich latach życia w Hałasie przybyła nowa energia, tak wielka, że powstały największe z dotychczasowych obrazów. Powrócił do figur, ale tym razem w naprawdę monumentalnej skali i w wielkiej kolorystycznej swobodzie. Obok figur wyczyszczone wielkie abstrakcje, w których na ogromne połacie równo lub mniej równo założonego koloru nanosił pojedyncze wypukłe reliefowe linie obwiedzione mocniejszym kolorem. Czuć w tych kompozycjach swobodę , pewność i równowagę malarza.(...) Józef Hałas to zamknięty rozdział w polskiej sztuce, a zarazem dzieło otwarte, bo wciąż się poszerza, wzbogaca i dopełnia” (Deptuła B., Błogosławiona niepewność. O malarstwie Józefa Hałasa [w:] Józef Hałas. Poszukiwania. Wystawa malarstwa i rysunku, Wrocław 2017, s. 14).