Polswissart

Artysta-malarz, Jan Peszke, uczeń Gersona a stały bywalec „Salonów” paryskich wystawia u Bernheima, pod hasłem gromadki „Le Groupe libre” — trzynaście dzieł (…). Prace Peszkego odznaczają się, jak zawsze, świetnym i śmiałym rysunkiem.
(„Polonia. Revue Hebdomadaire polonaise” z dn. 21 lutego 1914, nr 1, s. 6)

Jan Peszke niemalże całe swoje życie spędził w Paryżu. Należał, obok Władysława Ślewińskiego, do grupy pierwszych polskich twórców, którzy z Francją związali swoją artystyczną drogę. Studia z rysunku rozpoczął w 1890 roku w Warszawie u Gersona, który, przekonawszy się o talencie młodego artysty, wysłał go jeszcze tego samego roku do Academie Julian w Paryżu. Po dwóch latach Peszke zarzucił studia by rozpocząć samodzielna naukę. Fascynowały go dzieła impresjonistów, prerafaelitów i artystów japońskich. Jeszcze ważniejsze były dla niego studia w plenerze, prowadzone z Paulem Signac. W tym samym czasie nawiązał kontakt z Toulusem-Lautrec i Camille Pissarro. Już wówczas wykrystalizował się w twórcy pogląd na własna sztukę. Pisał: „(…) chciałbym kiedyś doprowadzić me prace do tego, żeby przemawiały jak najusilniej, do uczucia. Szlachetność linii i układu, harmonia i potęga harmonii i światła – oto są moje dążenia” (Polanowska J., Francuska kariera polskiego malarza Jana Mirosława Peske, [w:] Biuletyn Historii Sztuki, R. LVI, 1994, Nr 1-2, s. 155). Peszke uważał się za ucznia impresjonistów, w swoich obrazach z okresu ok. 1900 akcent kładł na światło, atmosferę i nastrój. Jego ouvré charakteryzowała rozległość podejmowanych tematów. W przedstawieniach figuralnych często uwieczniał sceny rodzinne, w których ukazywał swoich najbliższych. Krytyk sztuki Edward Woroniecki zachwalał malarstwo polskiego artysty pisząc, że jest on „kontynuatorem wielkiego malarstwa [Szkoły Barbizońskiej], (…) które wzbogacił zdobyczami kolorystyki impresjonistycznej. Szczęśliwa to kombinacja świetnego rysunku z bujną, ale w karbach utrzymaną paletą i ujęciem plastycznym i mocnym tematu, w który głęboko się wczuwa, stanowi istotną, a niepowszednią oryginalność naszego rodaka” (Woroniecki E., Artyści polscy w paryskim Salonie, „Tygodnik Ilustrowany” 1924, półr. I, s. 100).

Twórcze osiągnięcia malarza szybko dostrzegli krytycy i miłośnicy sztuki. Peszke wystawiał wielokrotnie w Paryżu na indywidualnych pokazach, gościł regularnie na tamtejszych Salonach. Miał mecenasów, którzy dbali o jego karierę, a do grona kolekcjonerów jego prac należeli m.in. Guillaume Apolinnaire oraz Maria Skłodowska-Curie. 

Syn bujnych pół Ukrainy, Jan Peske kresowy ma rozmach i jędrny temperament.
(Woroniecki E., Jan Peske. Mistrz drzew i świątyń, „Tęcza” 1929, z. 12, s. 5)

Jan Mirosław Peszke, zwany również z francuskiego Jeanem Peské, jest jednym z przedstawicieli École de Paris i École Post-Impressioniste. Określany mianem „poety drzew” i „leśniczym malarstwa”, z wielką pasją oddawał się kreowaniu na płótnach różnorodnego piękna przyrody. Urodził się w 1870 roku na Ukrainie w rodzinie ziemiańskiej. Po ukończeniu liceum w Kijowie, w 1885 roku rozpoczął kształcenie artystyczne w tamtejszej szkole malarstwa u pejzażysty Mikołaja Muraszki. Swoją edukację kontynuował następnie w Szkole Sztuk Pięknych w Odessie. W 1890 roku wyjechał do Warszawy by dalej szlifować swój talent pod okiem Wojciecha Gersona w jego Klasie Rysunkowej. Po upływie roku, profesor namówił swego ucznia na podróż do Paryża – światowej stolicy sztuki. Wiedział bowiem, że tylko tam, w zetknięciu z najnowszymi trendami, Peszke będzie w stanie prawdziwie rozwinąć swoje malarskie umiejętności. Przyjechawszy do stolicy Francji, młody artysta swoje pierwsze kroki skierował do Académie Julian. Uczęszczał na zajęcia do Benjamina Constanta i Jeana Paula Laurensa. Po roku jednak przerwał naukę by skupić się na samodzielnych studiach, zgłębiając na wystawach i w muzeach dzieła impresjonistów, prerafaelitów i twórców japońskich. Odkrywał także zabytki architektury, a w bibliotekach analizował stare ryciny i rysunki. „Prace p. Peszkego noszą wybitne piętno ożywiającej się samodzielności. Porzuciwszy szablon brudnych tonów i fatalnego rysunku, uprawianego przez wszystkie tak zwane Akademie paryzkie, młody artysta próbuje sam swych skrzydeł i tworzy rzeczy zajmujące, jasne, pełne światła i przestrzeni, nie pozbawione owego sentiment, które w znaczeniu malarskiem u francuzów nie jest bynajmniej ckliwym sentymentem, ale właśnie owem piętnem indywidualnem, wyróżniającym artystę zśród tłumu” – pisała o młodym artyście prasa (Zapolska G., „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”, r. 29, 1894, nr 18, s. 209).

Dzięki znajomości z Gabrielą Zapolską, Peszke wszedł w krąg ówczesnej awangardy postimpresjonistycznej, poznając Paula Sérusier, Henriego Toulouse-Lautrec i Paula Signac. Z tym ostatnim wyjeżdżał na plenery, m.in. do Saint-Tropez na Lazurowym Wybrzeżu, słuchając od nowego przyjaciela cennych porad, mając jako atelier słoneczne przestworza. Uczestnicząc w życiu paryskiej polonii, znał także doktora Kazimierza Dłuskiego i jego szwagierkę, Marię Skłodowską-Curie, która stała się wierną kolekcjonerką jego prac.

W 1901 roku odbyła się pierwsza indywidualna wystawa artysty, zorganizowana w redakcji czasopisma Revue Blanche. Aktywnie działając w różnych środowiskach, Peszke pokazywał swoje dzieła także na Salonie Jesiennym, Salonie Niezależnych, Société Nationale des Beaux-Arts oraz Salon des Tuileries. Za granicą wystawiał też w Budapeszcie, Nowym Jorku, Londynie i Tunisie, a także brał udział w grupowych pokazach sztuki francuskiej w Niemczech, Norwegii, USA, Kolumbii, Japonii. Z kolei w Polsce jego dzieła podziwiać można było w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych oraz w lwowskim i krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych.

Pomnażając zakres poruszanych tematów, Peszke podróżował w różne rejony Francji. Odwiedzał wielokrotnie ulubione Collioure, gdzie w 1934 roku powołał muzeum sztuki nowoczesnej (działające do dziś). Jeździł też do Barbizon, Bois-le-Roi, Amiens czy Tulonu. W swej twórczości najchętniej zajmował się pejzażem, ukazując różnorodność spotykanych krajobrazów i morskich wybrzeży, skupiając się szczególnie na plastycznych efektach drzew. Malował też sceny rodzajowe we wnętrzach i portrety. Ciesząc się wśród prasy i publiki popularnością, uznany był za artystę, który wzbogacił współczesną sztukę francuską.