Polswissart

Sztuka Ludwika Marcoussisa daje nam jedną z podstaw do wiary i nadzieji (…), gdyż zamiast empiryzmu i racjonalizmu wołał on wybrać formę, na którą doświadczenie nie wywiera żadnego wpływu, która jest czystym pędem twórczym, wyrazem wzruszenia, czystem ja.(George W., Louis Marcoussis, „L’Art Contemporain” – Sztuka Współczesna, 1/ 1929, s. 11)

Louis Marcoussis, a właściwie Ludwik Kazimierz Markus, był polskim malarzem, jednym z najwcześniej osiadłych w Paryżu reprezentantów międzynarodowego środowiska École de Paris. Twórczość Marcoussisa jest w Polsce stosunkowo słabo znana, natomiast na świecie ceni się ją bardzo wysoko, a samego artystę – umiejscawia w czołówce twórców kubizmu. Momentem przełomowym w formowaniu się tego awangardowego nurtu było otwarcie wystawy Salonu Jesiennego w Paryżu w 1912 roku. W Sali XI artyści zrzeszeni wokół Pabla Picassa, w tym Marcoussis, po raz pierwszy szeroko pokazali nowe prace. W myśl kubistycznych założeń, dotyczyły one przedstawienia wielu wymiarów na dwuwymiarowej płaszczyźnie obrazu przy równoczesnej dbałości o kwestie światła i zachowanie szerokiej palety barwnej. Rok później opublikowany został manifest teorii kubizmu autorstwa Guillaume’a Apollinaire pt. „Malarze kubiści. Medytacje estetyczne”. Już wówczas Marcoussis należał do środowiska formowanego przez artystów takich jak Pablo Picasso, Georges Braque, Juan Gris, Francisco Picabia czy Fernand Léger.

Oferowana kompozycja pochodzi z dojrzałego okresu twórczości artysty, który w połowie lat dwudziestych wszedł w kontakt z grupą artystów znajdujących się pod wpływem surrealizmu. W kompozycji z 1937 roku, kubistycznej geometrii form towarzyszy wyraźnie wyczuwalna aura nadrealności i snu, typowa dla sztuki surrealistycznej. Odchodząc od rygorystycznych założeń kubizmy pod koniec lat 20., Marcoussis odnalazł indywidualną ścieżkę, która opierała się na jego własnej wyobraźni. Poetyka ta nadaje jego obrazom spójności i sprawia, że na tle współczesnych mu artystów jawi się jako twórca wyjątkowy. Waldemar George pisał o ewolucji malarstwa Marcoussisa po 1928 roku, dającej początek nowemu pojmowaniu roli doświadczenia kubizmu: „(…) prawdziwą miarę swego talentu wykazał Marcoussis dopiero z dniem, w którym postanowił pozostawić wolną drogę swym skłonnościom naturalnym. Aż do tego etapu swej ewolucji, malarz, opanowany przez poezję, wtłaczał swe tematy i swe motywy liryczne w sztywne granice z góry ukształtowanej formy, odlewu, modelu. W większości jego płócien można było dostrzec konflikt między elementem plastycznym, między rytmem piękna, a magiczną i dramatyczną figuracją. Konflikt ten został usunięty. Marcoussis pojął, że tylko przez wsłuchanie się w głos swego serca dosięgnie swej wewnętrznej prawdy” (George W., Louis Marcoussis, „L’Art Contemporain” – Sztuka Współczesna, 1/ 1929, s. 11).

Warszawa, kolekcja instytucjonalna
Dunkierka (Francja), kolekcja prywatna
Londyn, The Leicester Gallerie
Paryż, Galerie Jeanne Bucher
spuścizna po artyście

Louis Marcoussis (wł. Ludwik Kazimierz Władysław Markus) pochodził z zamożnej rodziny łódzkich fabrykantów. Studia artystyczne rozpoczął w 1901 roku w krakowskiej ASP spędzając tam dwa lata pod kierunkiem Józefa Mehoffera i Jana Stanisławskiego. Zaraz potem wyjechał do Paryża do Académie Julian. W 1912 r. za namową przyjaciela, Guillaume'a Apollinaire'a Markus zmienił swe nazwisko na nazwę podparyskiej miejscowości – Marcoussis. Kolejne dekady spędził w gronie twórców awangardowych Jeana Metzingera, Juana Grisa, Georges'a Braque'a i poetów Guillaume'a Apollinaire'a, Maxa Jacoba, André Salmona. Partnerką Marcoussisa była Alicja Halicka z którą ożenił się w 1914 roku. Po wojnie artysta kontynuował swe kubistycznie poszukiwania. Od lat 20. Marcoussis skłaniał się coraz bardziej ku poetyce surrealizmu. Z kręgiem surrealistów Marcoussis i Halicka byli zresztą blisko zaprzyjaźnieni. Spotykali się z Maxem Ernstem i Joanem Miró, przyjaźnili się z André Bretonem, Tristanem Tzarą czy Pierre’em Reverdym. Pierwsze prace malarskie, utrzymane w stylistyce impresjonistycznej wystawił w 1905 na paryskim Salonie Jesiennym. W kolejnych latach znajomość z Pablem Picassem zaowocowała zwrotem w kierunku kubizmu w którym osiągnął mistrzostwo formy posługując się językiem rzeźby. Prace te należą do najrzadszych i najbardziej poszukiwanych obiektów na rynku kolekcjonerskim nie tylko w Polsce.