Polswissart

Wierzę w głęboko uporządkowany chaos. – Francis Bacon

Sztuka Francisa Bacona gwarantuje szczególną intensywność doznań. Jest niczym buzujący gejzer emocji. Artysta-samouk zaczął malować po tym, jak został wyrzucony z domu za swoją homoseksualną orientację. Po krótkim pobycie w Berlinie i Paryżu, osiadł w Londynie zarabiając na życie jako dekorator wnętrz. Ze szczególną pasją oddawał się zgłębianiu twórczości największych mistrzów pędzla – Michała Anioła, Rembrandta, van Gogha… Jednak niezaprzeczalnie największą jego obsesją stał się namalowany przez Velázqueza portret papieża Innocentego X. W latach 1947-71 stworzył cykl prac reinterpretujących ten motyw w sposób niezwykle mroczny i przejmujący. W kontraście do wizerunku stworzonego przez hiszpańskiego artystę, papież Bacona rozdziera usta w przejmującym skowycie niczym szaleniec czy zły duch. A może miał to być bolesny śmiech?

Malarza fascynował temat krzyku. W swojej pracowni, pośród zdjęć jakie zbierał, byli m.in. krzyczący na politycznych wiecach Hitler i Goebbels, a także kadr z filmu Eisensteina „Pancernik Potiomkin”, na którym starsza kobieta rozwierała szeroko usta w przerażającym cierpieniu. „(…) chciałem dobrze namalować ludzki krzyk. Nie potrafiłem tego zrobić tak doskonale jak Eisenstein. Najtrafniej ludzki krzyk namalował prawdopodobnie Poussin. (…) często chodziłem do Chantilly. Ten obraz [Rzeź niewiniątek] robił na mnie niesamowite wrażenie. Inną rzeczą, która sprawiła, że zacząłem myśleć o krzyku, była książka kupiona przeze mnie w młodości w paryskim antykwariacie. Były w niej piękne kolorowe, ręcznie malowane tablice pokazujące choroby jamy ustnej, fantastyczne ilustracje otwartych ust, z dokładnie pokazanym wnętrzem” – mówił Bacon (David S., Rozmowy z Francisem Baconem. Brutalność faktu, Poznań 1997, s. 34).

Praca „Deuxième version du triptyque” to powrót Bacona do pomysłu ze swojego kultowego tryptyku „Trzy studia postaci na podstawie tematu Ukrzyżowania” z 1944 roku. Po wielu latach, artysta stworzył drugą wersję kompozycji, malując z większym wyrafinowaniem i stosując bardziej monumentalną skalę. Ustawione przed głęboką, krwistoczerwoną pustką trzy zniekształcone, antropomorficzne bestie, wiją się mękach. Ich ciała pulsują z wściekłości, a paszcze ryczą w szaleńczej rozpaczy. Udręczone stworzenia stanowią nawiązanie do greckich Eryni – mściwych starożytnych bogiń, które karały za ludzkie zło. W przeciwieństwie do klasycznej ikonografii, gdzie przedstawiane były jako eleganckie, skrzydlate bóstwa żeńskie, Erynie Bacona stają się potwornymi hybrydami. Siedzą na drewnianych meblach w klaustrofobicznych pomieszczeniach, a ich wydłużone szyje, odsłonięte żebra i ogromne szczęki przywołują na myśl żarłoczne hieny, wyjące z bólu. Przejmując temat z klasycznej tragedii greckiej i umieszczając go w ponadczasowej konfiguracji tryptyku, Bacon przywołuje mroczne i ponure prawdy, które są nieustannie aktualne.

Warszawa, kolekcja prywatna
Lempertz, aukcja 2.12.2023, poz. 422
Szwajcaria, kolekcja prywatna