Polswissart

Dziesięć lat temu w krakowskim MOCAKu miała miejsce wystawa przewrotnie zatytułowana „Władysław Hasior. Europejski Rauschenberg?”. Robert Rauschenberg, amerykański artysta, uznawany jest za prekursora asamblażu i pop-artu. Mimo, że obydwaj mężczyźni należeli do tego samego pokolenia, Hasior nigdy nie spotkał się z twórczością Amerykanina. Jednakże każdy z nich zafascynowany był przedmiotem jako narzędziem twórczej wypowiedzi i każdy z nich gromadził symboliczne śmieci, z których powstawały charakterystyczne asamblaże. Na polskim gruncie Hasior był absolutnym prekursorem w swoich działaniach. W głębokim spektrum metafor, mistycyzmu i języka symbolicznego kreował rzeźby, asamblaże i kolaże, które pozostawały nierozerwalne z kontekstem historyczno-społecznym będącym udziałem artysty. Wiele z prac powstałych w latach 60. nawiązuje do religii i katolicyzmu. „Trójca Święta", „Upadek anioła", "Czarna owca w raju" – to tytuły tylko niektórych z nich.

Oferowana kompozycja przenosi nas do świata najprostszych artefaktów codzienności, które u Hasiora odzyskują swoje symboliczne znaczenie. Owe odzyskiwanie przedmiotu dla świata tłumaczył artysta następująco: „To, że używam do moich rzeźb mydła czy chleba nie jest demonstracją zuchwałości, lecz fachowo uzasadnioną potrzebą”. Chleb jako sacrum istnieje w polskiej świadomości od wieków. W modlitwie Ojcze nasz wierni proszą: „Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj”. Według Nowego Testamentu, gdy po czterdziestodniowym poście na pustyni Jezus odczuwał głód, Szatan prowokował go, żeby zamienił kamienie w chleb. Odmowna odpowiedź brzmiała: „(…) nie samym tylko chlebem żyje człowiek”. Ewangeliści opisali cud rozmnożenia chleba i nakarmienia nim tłumów. Święty Jan rozumiał te wydarzenia jako zapowiedź nowego chleba, czyli Zbawiciela. On określał siebie mianem chleba życia. Najdonioślejszym wydarzeniem, podkreślającym nowe znaczenie chleba, była Ostatnia Wieczerza. Dzięki Biblii chleb jest rozumiany nie tylko jako pożywienie dla ciała, ale przede wszystkim jako pokarm dla duszy, któremu należy się hołd. Z tego względu u Hasiora chleb pojawia się w kontekście kultu – świadczą o tym cykle z kapliczkami domowymi, gdzie bochenki tworzą część dewocyjnej struktury. Chleb to też pobożność codzienna – jako pierwszy pokarm otoczony jest w naszej kulturze szczególnym szacunkiem, niektórzy wierzący błogosławią chleb przed pokrojeniem go, a kromkę, która spadła na ziemię podnoszą i całują.

Oferowany asamblaż wbudowany jest w okienną, drewnianą ramę. Na tle sreberkowej folii zainstalowano prawdziwy bochenek chleba z przyklejoną do niego metalową podobizną Chrystusa ukrzyżowanego. W chleb wbity jest nóż. Pod bochenkiem znajduje się miejsce przeznaczone na świecę, a poniżej wzdłuż dolnej listwy obramowania dekoracyjny motyw z blachy. Nad bochenkiem rozpięty jest łańcuszek z medalikami. Całość stanowi bez wątpienia formę ołtarzyka, w którym bochenek chleba z przymocowana figurką Ukrzyżowanego nabywa mocy sacrum. Wbity w chleb nóż przebija ciało Chrystusa na wysokości serca. To bezpośrednie nawiązanie do męki pańskiej, do Janowej zapowiedzi mówiącej o Zbawicielu jako nowym chlebie. Ale to też prawda o kruchości ludzkiego istnienia, o unicestwianiu dobra poprzez działanie zła. Twórczość Hasiora ciągle fascynuje i pobudza do refleksji. Operując bliskimi symbolami dotyka najwrażliwszych strun duszy. Jednocześnie wpisuje się w działania światowych twórców asamblażu, posługujących się „nieartystycznym” tworzywem – wspomnianego Roberta Rauschenbergera, Jeana Dubuffeta, Marcela Duchampa czy Pabla Picassa. Z perspektywy czasu można dziś powiedzieć, że powstająca w izolacji od świata twórczość Hasiora należy bez wątpienia do czołowych i najbardziej oryginalnych zjawisk w polskiej sztuce XX wieku.

Warszawa, kolekcja prywatna
własność artysty

Naukę rozpoczął w 1947 roku w Państwowym Liceum Technik Plastycznych w Zakopanym, pod kierunkiem profesora Antoniego Kenara aby następnie w latach 1952-1958 studiować na warszawskiej ASP pod kierunkiem profesora Mariana Wnuka. W czasie pobytu we Francji w latach 50tych studiował w paryskiej pracowni rzeźbiarza Ossipa Zadkine'a. Od 1957 roku wystawiał indywidualnie oraz brał udział w wystawach zbiorowych w kraju i za granicą, m.in. w: Paryżu, Rzymie, Sztokholmie, Oslo, Wiedniu, Wenecji, Brukseli. Twórczość Hasiora z jednej strony nawiązuje do surrealizmu, rzeźby abstrakcyjnej, nowego realizmu, z drugiej zaś odnosi się do rzemiosła ludowego. Wielokrotnie w swych kompozycjach artysta wykorzystywał przedmioty codzienne. Uznawany jest za prekursora sztuki polskiego asamblażu. Artysta uważał, że nie zawsze da się przedstawić niektóre problemy, tematy przy pomocy jednego konkretnego materiału – stąd konieczność szukania alternatywnych rozwiązań. Wybór materiałów też nie był dziełem przypadku – każdy element asamblażu miał swoje znaczenie. Używam materiałów, które coś znaczą. Każdy przedmiot ma swój sens, a złożone dają aforyzm. Aforyzm jest bardzo podobny do prawdy, ale nie jest samą prawdą. Działalność artystyczną uważam za prowokację: intelektualną, twórczą – mówił Hasior (cyt. za: Magiczny Świat Władysława Hasiora, katalog wystawy w MDK, Mińsk Mazowiecki, 2013). Kompozycje Hasiora nie tylko były nośnikiem ironii i drwiny ze współczesnych artyście realiów. Niosły też zawsze jakąś treść odwołując się do symboliki i mitologii.

Prace Władysława Hasiora znajdują się w muzeach krajowych w Krakowie, Warszawie, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu, Bydgoszczy, Lublinie, Nowym Sączu, Zakopanem oraz w muzeach zagranicznych: w Helsinkach, Paryżu, Sztokholmie, Oslo, Sao Paulo, Rzymie, Mediolanie, Edynburgu, Bochun, Duisburgu, Amsterdamie, a także w bardzo licznych zbiorach prywatnych.

Wkroczył do sztuki w sposób powszechnie zwracający uwagę, stając się artystą „kultowym” dla pokolenia lat 60. i 70. Jego twórczość szokowała i zachwycała, wzbudzała skrajne emocje i oceny, swoją kontrowersyjną postawą zmuszał do stawiania pytań o istotę sztuki, swobodę wyboru języka artystycznego. Jako jeden z niewielu artystów tamtych czasów zyskał popularność bliską tej, jaką miewają gwiazdy ekranu czy estrady. – Ewa Gorządek o Władysławie Hasiorze