Polswissart

Wojciech Fangor całe życie czegoś szukał w sztuce i, o dziwo, stale coś znajdował. Był duchem niespokojnym, otwartym na nowe wyzwania, ciekawym świata i gotowym na eksperymenty. – Piotr Sarzyński
(Sarzyński P., Nie żyje Wojciech Fangor, znakomity malarz, grafik i twórca plakatów, "Polityka", 25.10.2015)

Wojciech Fangor jest jednym z tych powojennych artystów, którzy dokonali w sztuce pewnego rodzaju przewrotu. Jego nowatorskie, pulsujące życiem kręgi i płynące, kolorowe fale zyskały uznanie nie tylko w skali kraju, lecz również na całym świecie. Zanim jednak do tego doszło, artysta musiał przebyć długą drogę, studiując mistrzów i decydując się na kolejne, odważne eksperymenty formalne – a to wszystko w brutalnych czasach wojny i w trudnej rzeczywistości powojennej.

W drugiej połowie lat 40. Fangor odkrył dla siebie wartości płynące z modernistycznego przełomu, a w szczególności z kubizmu. Podróżując po Europie, zapoznał się z dorobkiem Pabla Picassa, Henriego Matisse’a i Fernanda Légera. Malarstwo kubistyczne stało się dla niego źródłem inspiracji. W sobie tylko właściwy sposób, potrafił połączyć nową, fascynującą go ideę z tradycyjnymi walorami rodzimego malarstwa. Rezultatem nowej postawy stały się malowane w latach 1947-49 martwe natury, pejzaże i portrety. Część z nich artysta pokazał na swojej pierwszej indywidualnej wystawie w Klubie Młodych Artystów i Naukowców w 1949 roku.

Oferowana praca pochodzi z tego krótkiego, kubistycznego okresu, kiedy młody malarz odważnie eksperymentował, poszukując indywidualnego języka wypowiedzi artystycznej. Fangor zapamiętał ten czas jako pasmo rozwoju systemu malarskiej struktury obrazu, opartego na wyrazistym efekcie koloru i światła oraz na uproszczonej, kubizującej formie, powiązanej z geometrią prostokątnego płótna. Twierdził, że świadomość geometrii – krawędzi i powierzchni malarskiego medium, a także jego rzeczywistości – pozwoliła mu zmienić rozumienie przestrzeni w obrazie i uniezależnić się od iluzji perspektywy, przyjętej wraz z naukami pobieranymi od wczesnych lat dziecinnych. Od tamtego pory, według Fangora, obraz na płótnie nie rozwijał się do wewnątrz, lecz ograniczył się do jego powierzchni. Złudzenie przestrzenne nie zniknęło całkowicie, ale straciło swoją wyłączność i miało teraz status równy rzeczywistości powierzchni płótna.

Bydgoszcz, kolekcja prywatna
Sopocki Dom Aukcyjny, aukcja 30.04.2022, poz. 21
Polska, kolekcja prywatna
Polswiss Art, aukcja 23.05.2017, poz. 42

Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, bezsprzecznie należy do grona największych klasyków współczesności, którzy swoją twórczością nadali kształt całej polskiej sztuce okresu powojennego. Jest w czołówce najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów, którego obrazy podbijają nie tylko rodzimy ale i światowy rynek sztuki. Początkowo Fangora fascynował kubizm. W okresie socrealizmu namalował obraz Matka Koreanka, jedno ze sztandarowych dzieł tego kierunku, a także stworzył wiele plakatów. W drugiej połowie lat 50. zwrócił się ku sztuce abstrakcyjnej. Jego twórczość zdominowana została przez problematykę przestrzeni, pokrewną estetyce op-artu. „Studium przestrzeni”, pierwszy na świecie projekt typu environment, zrealizowany w 1958 roku razem ze Stanisławem Zamecznikiem w Salonie „Nowej Kultury” był niewątpliwie przełomowym momentem w karierze artysty. Przy wejściu na wystawę Wojciech Fangor zamieścił krótkie wyjaśnienie: „Celem tej wystawy jest przekazanie zależności przestrzennych pomiędzy obrazami. Nie interesuje mnie, co zachodzi w indywidualnym obrazie, lecz co zachodzi pomiędzy obrazami. Obrazy stają się anonimowymi elementami zespołu, który rozpoczyna nowe życie i spełnia się w przestrzeni rzeczywistej. Odbiorca przez wybór drogi i czasu staje się automatycznie współtwórcą dzieła”. Na pierwszą połowę lat 70. przypada okres kontynuacji badań nad problematyką iluzji przestrzeni. Powstają wielkoformatowe płótna, w dużej części oparte na motywie fali. W 1970 roku Wojciech Fangor otworzył swoją indywidualną wystawę w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Było to wydarzenie przełomowe w życiu twórczym artysty. Mający już wówczas duże doświadczenie artystyczne Fangor zdawał sobie sprawę z kluczowej roli jaką odgrywała zależność między dziełem sztuki a otaczającą je przestrzenią. Relacja ta była ogromnie ważna w przypadku kół i fal toteż architektura wnętrza Muzeum Guggenheima spinała całą ekspozycję nadając jej odpowiedniego poszukiwanego przez Fangora wydźwięku.

Fangor musi być wyjątkowy – a przynajmniej w moim doświadczeniu jest wyjątkowy – jako malarz, o którym nie można powiedzieć, że się go oglądało dopóki nie zobaczy się jego dzieła w oryginale. (…) Kolory Fangora, zazwyczaj żywe, choć niekiedy przytłumione, wydają się płynąć i wirować na płótnie jak farby wlane do basenu. Albo powierzchnia koloru może pulsować na tle innego koloru, kurcząc się i rozkurczając jak ameba oglądana pod mikroskopem. Niekiedy wydaje się, że jedna z tych powierzchni zaraz odpłynie i zniknie z płótna. A jednocześnie powstaje wrażenie, że kolory zmieniają się, nie tylko pod względem intensywności, lecz także tonu barwy. (…) Jest on wielkim romantykiem op-artu, działającym nie według reguł, lecz według połączenia intuicji i eksperymentu, odwołującym się nie do rozumu, lecz do naszej tęsknoty za tym, co tajemnicze. Kiedy już to czysto wzrokowe wrażenie nowości się zatrze, okaże się, że ta sztuczka optyczna faktycznie jest czymś więcej niż tylko sztuczką i jawi się jako brama do nowego doświadczenia koloru i przestrzeni. – John Canaday Fangor’s Romantic Op, New York Times, Feb 15, 1970, p.103.