Polswissart

Kochana Żono, jesteś dla mnie wszystkim: spokojnym szczęściem rodzinnym, i letnią burzą miłości (…) Jesteś sztuką samą – żyjesz w ciągłych kontrastach tragedii, farsy i nasyconych od słońca poematów młodości. – Andrzej Wróblewski

(Z listów do żony, [w:] Michalski J. [red.], Andrzej Wróblewski nieznany, Kraków 1993, s. 215)

W 1952 roku na plenerze malarskim w Czchowie nieopodal Nowego Sącza Andrzej Wróblewski poznał młodą studentkę historii i filologii klasycznej, Teresę Walerię Reutt. Para wzięła ślub w 1953 roku a rok później w maju urodził się ich syn Andrzej, zwany pieszczotliwie Kitkiem, najstarszy spośród trojga dzieci. Od tej pory Wróblewski zaczął tworzyć akwarele i szkice przedstawiające sceny z życia rodzinnego, a ołówek i papier zastąpiły aparat fotograficzny w dokumentowaniu wzruszających i intymnych momentów.

O tym, jak wyjątkowy dla artysty był temat rodziny świadczy ilość zachowanych rysunków, gwaszy i akwareli, na których widzimy Teresę, samą bądź w towarzystwie Kitka, w różnych sytuacjach życia codziennego. Płacz synka, moment karmienia, pierwsze kroki dziecka, Teresa czytająca – w kompozycjach tych Wróblewski nie tylko utrwalał obserwowaną scenę. Zawierają one również niezwykły ładunek emocjonalny. Ewa Majewska w tekście „Karmiąca i czytająca. Kobiece archetypy, afekt i słabość w malarstwie Andrzeja Wróblewskiego” pisze, że moment ustatkowania się i założenia rodziny musiał być dla tego nonkonformisty i antymieszczucha sporym wyzwaniem. Obserwowanie i dokumentowanie nowej sytuacji było zapewne dla Wróblewskiego próbą jej oswojenia. Stąd prace te mają charakter ściśle prywatny i z pewnością nie powstawały z myślą o szerszej publiczności.

Oferowany wizerunek Teresy zajmuje na tym tle szczególne miejsce. Nie jest bowiem zapisem podpatrzonej w domowym zaciszu scenki, a ujęciem właściwym dla gatunku portretu. Malowany akwarelą ukazuje żonę przodem do widza z głową zwróconą w lewą stronę. Postać kobiety odcina się od czarnego tła. Szczególną funkcję w kompozycji pełnią róże, wśród których artysta umieścił swoją modelkę, ożywiając jej statykę i nadając lekkości. Kobieta obejmuje rękoma dwa kielichy kwiatów, przyciskając je do swojego łona. Jej wzrok zdradza zamyślenie, nawet lekki smutek. Ten gest czułości połączony z zatroskaniem Teresy stanowi o potężnym ładunku emocjonalnym oferowanej pracy. Róża symbolizuje miłość, piękno i doskonałość. Bywa też jednak oznaką cierpienia – jakim niewątpliwie naznaczone było życie Wróblewskiego, a po jego przedwczesnej śmierci również życie jego najbliższych. Z żoną łączyła artystę więź, której nie sposób nie zauważyć oglądając zachowane archiwalne fotografie młodych małżonków. W tym kontekście oferowany portret jest wyjątkową propozycją dla kolekcjonerów.

Warszawa, kolekcja prywatna

Andrzej Wróblewski uznawany jest za jednego z najwybitniejszych polskich artystów wczesnego okresu po II wojnie światowej, który stworzył wyraźnie indywidualistyczne podejście do sztuki przedstawieniowej. Urodzony w Wilnie studiował na ASP w Krakowie, m.in. u Zbigniewa Pronaszki, Jerzego Fedkowicza i Hanny Rudzkiej-Cybisowej. Był twórcą Grupy Samokształcenia, do której należeli m.in. Andrzej Wajda – ówcześnie student krakowskiej ASP – oraz Jan Tarasin. Twórczość Wróblewskiego, przerwana nagłą śmiercią w wieku zaledwie trzydziestu lat, koncentrowała się na człowieku i była silnie uwarunkowana bolesnymi przeżyciami wojennymi. Był bardzo płodnym artystą, do jego ulubionych technik należało malarstwo olejne, gwasz, rysunek i grafika.

Najwcześniejsze obrazy Wróblewskiego, takie jak „Martwa natura z dzbanem” (1946), były utrzymane w duchu kapistowskim. Ale już pod koniec lat 40. zaczął buntować się przeciwko dominującemu w kręgach akademickich koloryzmowi, a na I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie w 1948 roku został doceniony jako malarz prezentujący oryginalne formy przestrzenne. Dla Wróblewskiego ważne było oddanie się twórczości sprzecznej z popularnymi wówczas w Polsce technikami i stylem. W latach 1947-1948 koncentrował się na eksperymentach w malarstwie olejnym i gwaszach, wypracowując unikalny środek wyrazu, a jednocześnie pozostając otwartym na wpływy nowoczesnych stylów artystycznych, takich jak surrealizm, abstrakcjonizm i sztuka geometryczna. Na płótnach z tego okresu często pojawiają się figury geometryczne, jak w pracach „Niebo nad Górami” (1948), „Niebo Niebieskie” (1948) czy „Segmenty” (1949).

Wróblewski nazywany jest prekursorem nowej figuracji. Dla wielu krytyków sztuki, również międzynarodowych, twórczość artysty wyprzedzała swój czas. Kurator madryckiej wystawy Wróblewskiego, francuski historyk sztuki Éric de Chassey, powiedział: „(…) Wróblewski robił rzeczy, które normalnie uznalibyśmy za niemożliwe w jego czasach. Pojawiły się one dopiero pod koniec lat 80. i na początku 90. u takich artystów, jak Luc Tuymans, Wilhelm Sasnal, Raoul de Keyser czy René Daniëls. Łączyli oni abstrakcję z figuracją, nie zastanawiając się nad różnicami pomiędzy tymi dwoma sposobami malowania. Fakt, że u Wróblewskiego działo się to już w późnych latach 40., stawia go w kompletnie odmiennym i wyjątkowym świetle”.

Zainteresowanie twórczością Wróblewskiego stale rośnie nie tylko w Polsce, ale i w krajach Europy Zachodniej. Po spektakularnym sukcesie kilku wielkich, monograficznych wystaw artysty, zrealizowanych m.in. w krakowskim Muzeum Narodowym i warszawskiej Zachęcie w latach 90., analogiczne prezentacje jego prac zaczęły pojawiać się w innych częściach świata. W 2012 roku powstała Fundacja Andrzeja Wróblewskiego, która aktywnie działając na polu naukowym, wydała obszerną monografię artysty, ukazującą nie tylko jego życie i twórczość, ale także działalności jako historyka sztuki, krytyka i recenzenta wystaw krakowskich oraz komentatora ówczesnego życia artystycznego.