Polswissart

W pracach z cyklu „Deja vue” płótno jest ze wszystkich stron otoczone pasmem wielu prostokątów krajobrazu, które jakby strzegą obszaru poszczególnych enklaw tajemnicy. I tak jest w istocie, gdyż obraz tworzą wybrane fragmenty dawnych, nazwijmy je, nie koniecznych obrazów. Rozłożenie na części historii własnej w postaci kawałków niektórych obrazów i zaczerpnięcie „z tego samego” jest gestem skolekcjonowania, które przeistacza – co już było w przychodzące – zawsze. (Morzuch M., Tomasz Ciecierski. Malarstwo i rysunek, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1990, s. nlb)

Twórczość Tomasza Ciecierskiego składa się z cykli, które poprzez koncentrację na danym problemie, wyznaczają różnorodne obszary jego intelektualnych rozważań. W latach 70. malował on prace obnażające procesy i środki, jakimi dysponuje malarstwo (np. „Paleta malarska” z 1972, „Podręcznik malarza sztalugowego” czy „Zamalowywanie” z 1974). Równocześnie tworzył serię „Obrazów alogicznych” o luźnej, pozornie niespójnej kompozycji. Od 1986 roku artysta poświęcił się cyklowi „Deja vue”, w którym radykalnie zmienił tradycyjne myślenie o strukturze obrazu. Prace te podejmowały tematykę pejzażu, a ich charakterystyczną cechą było otoczenie środkowego przedstawienia osobnymi małymi widoczkami – na wzór symbolicznej ramy.

Do tej grupy dzieł należy zaliczyć prezentowany „Deja wue IV” z 1988 roku. Wielkoformatowa kompozycja przyciąga uwagę swoją skomplikowaną budową. Obraz składa się z wielu obrazów, ukazując relację centralnej części z pobocznymi. Nasze widzenie poddaje się fragmentacji albo też zaprezentowana fragmentacja jest skutkiem takiego widzenia. W porównaniu do pasm małych widoczków, środkowe przedstawienie zdaje się wyjątkowo nieczytelne i niejasne, niemal abstrakcyjne. Z kolei niewielkie, niby-konwencjonalne pejzaże ukazują morze, wyspy, odległe krainy. „Na początku świata żywioły zostały rozgraniczone. Linia pozioma może być początkiem aktu tworzenia obrazu. Horyzont dzieli niebo i ziemię; tak zaczyna się cała historia. Ciecierski wskazuje na ten początek wielokrotnie. Geometria stworzenia daje się odczytać w każdym pejzażu, zwłaszcza najprostszym. Dlatego Ciecierski dzieli obraz na pół: niebo i ziemia; rzadko jakiś ślad, okręt, ptak, drzewo, upadają w horyzont” (Szymczyk A., Horyzont, niebo, ziemia, „Obserwator”, nr 23, Warszawa, 26.03.1992). Potraktowane schematycznie, zmultiplikowane widoczki są prawie puste – jakby stanowiły zapis pierwszych dni boskiego stworzenia świata. Zmysł malarza oczyścił je ze zbędnego detalu, nakierunkowując widza na przeżycie emocjonalne. „(…) jedne z pejzażyków są bardziej konkretne, inne mniej. Za każdym jednak razem jest to tylko pretekst do tego, żeby namalować spokój, ciszę… (…) jest to dla mnie okazja do namalowania tej fenomenalnej jedności świata, którą przeczuwam” – tłumaczył artysta (cyt. za: Pacewicz O., Maluję ciszę, spokój, przestrzeń, „Kurier poranny”, Nr 293, Białystok, 15.12.1998). Za pomocą naturalnej skali barw i prostych środków plastycznych, Ciecierski zmierza do syntetycznego oddania krajobrazu. Powtarza linię horyzontu, niebo i morze – aż pozornie nudny widok staje się łatwym do zapamiętania znakiem. W swej przemyślanej koncepcji artysta rozbija jednorodność i jednostkowość malarstwa, przekraczając tym samym granice konwencjonalnej sztuki.

Warszawa, kolekcja spadkobierców artysty
Holandia, kolekcja prywatna
Warszawa, Galeria Foksal
własność artysty

Rzeczywistość, która mnie interesuje, znajduje się na granicy możliwości określenia. Stąd obrazy moje balansują na pograniczu świata rzeczywistego (przedstawiającego) i nierealnego (emocjonalnego). – Tomasz Ciecierski

Tomasz Ciecierski należy do grona najwybitniejszych współczesnych malarzy polskich, a tematem przewodnim jego sztuki jest refleksja nad istotą malarstwa. Urodził się w 1945 roku w Krakowie. Studia malarskie ukończył w 1971 roku na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, uzyskując dyplom w pracowni prof. Krystyny Łady-Studnickiej. Kolejne trzynaście lat poświęcił pracy dydaktycznej na macierzystej uczelni. W 1999 roku otrzymał nagrodę im. Jana Cybisa za dorobek twórczy.

W pracach Ciecierskiego ważną rolę odgrywają elementy rysunku, grafiki i fotografii, które artysta wprowadza w przestrzeń malarskiego płótna. Odchodząc od tradycyjnie pojmowanego malarstwa, składa swoje reliefowe kompozycje z wielu samodzielnych obrazów. Początkowo prace artysty miały charakter zdecydowanie figuralny. Zmieniło się to dopiero w latach 80., kiedy zrezygnował z narracyjnego sposobu obrazowania i skupił się na syntetycznym malarstwie pejzażowym, zbliżonym do abstrakcji.

Dla Ciecierskiego zasadnicze znaczenie ma forma. Poszukuje jej, tworząc obrazy złożone z kilku niezależnych od siebie płócien czy kartek papieru. W ten sposób w obrębie jednego obrazu pojawia się wiele przedstawień, które mają ukazywać proces powstawania dzieła oraz sposób myślenia artysty w trakcie całej realizacji. „Ja po prostu chcę, żeby to ciągle było malowanie, żeby to było o malowaniu i procesie malowania, nakładania – i to wszystko. A ostatecznego celu naprawdę nie widzę. Nie widzę takiego punktu, do którego dojdę i potem już można umierać” – przyznaje Ciecierski. Jego obrazy, o na pozór tylko niespójnej kompozycji, przedstawiają charakterystyczne sylwetki ludzkie, zwierzęce lub elementy pejzażu. Prace te niekiedy sprawiać mogą wrażenie luźnych notatek. Ich istotą nie jest jednak treść, lecz sam fakt zaistnienia. „Od początku malarstwo to, niezależnie od faktu czy tematem obrazów były szkicowo potraktowane biegnące sylwetki ludzi, czy też symboliczny pejzaż, wypełnione było przekonaniem o swej suwerenności, poczuciem lekkości, umiłowaniem otwartej przestrzeni oraz ogromną kulturą i znajomością tradycji” – tłumaczy zamysł artysty Joanna Kiliszek (Kiliszek J., Ciecierski. Malarstwo/Painting, ZPAP, 2000).